تاریخ امامیه(گذری بر ده قرن تاریخ سیاسی شیعیان دوازده امامی)

19 خرداد 1392

نویسنده: مصطفی صادقی

تاريخ چاپ: 1392

ناشر: نشر ادیان و مذاهب

بحث و تألیف درباره تاریخ امامیه، طرحی گسترده می‌طلبد تا همه جوانب زندگی شیعیان امامی در چهارده قرن گذشته را بررسی و گزارش کند و به تاریخ تحولات سیاسی، تاریخ اندیشه، تاریخ اجتماعی و… بپردازد.

کتاب تاریخ امامیه گذری اجمالی بر حدود ده قرن رویدادهایی است که بر شیعیان دوازده امامی گذشته است. رویکرد بحث، تاریخی و با تأکید بر حوادث سیاسی است. بنابراین از کلام و معارف و مباحث امامت سخن به میان نیامده است.

مقدمه

شیعیان در تاریخ پر فراز و نشیب خود، با حوادث تلخ و شیرین فراوانی روبرو بوده‌اند که پرداختن به هر یک از جنبه‌های آن، فرصتی کلان و کتابی مستقل می‌طلبد. آنچه در اینجا بدان اشاره می‌شود گوشه‌ای از تاریخِ یکی از فرقه‌های شیعه است که نام و تاریخ آن با امامت اهل‌البیت(ع) عجین شده است.

تاریخ امامیه که در اینجا به آن پرداخته می‌شود، در حقیقت رویدادهایی است که بر معتقدان به این مذهب گذشته است نه آنکه تاریخ مذهب باشد.

نزدیکی و ارتباط مباحث تاریخی و کلامی شیعه سبب شده است که تفکیک آنها از یکدیگر مشکل باشد و آثاری که در این مقوله نوشته شده نیز به این خلط دچار شده‌اند. بنابراین یکی از مشکلات این بحث، ‌افتادن در دامن مباحث اعتقادی و کلامی است. این نوشتار در صدد گفتگو از معارف امامیه و عقاید امامیه نیست. چنانکه بحث از تاریخ امامیه به تاریخ امامت و ائمه نیز نزدیک است و باید توجه داشت که در اینجا به رویدادهای سیاسی زندگانی ائمه نمی‌پردازیم. از سوی دیگر، بررسی تاریخ امامیه مستلزم پرداختن به تاریخ دیگر فرقه‌های شیعه مانند کیسانیه، زیدیه و غلات نیز هست، ولی در اینجا جز در موارد ضروری به آن فرقه‌ها نخواهیم پرداخت.

در موضوع تاریخ امامیه با سرفصل‌ها و عناوینی که مؤلف در نظر داشته است، اثر شایان ذکری نیافت. شاید بهترین پیشینه، کتاب تاریخ الامامیه عبدالله فیاض باشد که این اثر به رغم ارزش علمی و دقت نظر و تحلیل‌هایی که دارد، از ورود به مباحث کلامی گریزی نداشته، ‌ضمن آنکه به مناسبت و ضرورت بحث از امامیه، به فرقه‌های دیگر شیعه نیز پرداخته است. مقاله امامیه استاد پاکتچی در دائرة المعارف بزرگ اسلامی هم ارزشمند اما با رویکرد معارفی است. اگر مقالات و نوشته‌های دیگری هم به این موضوع پرداخته، تنها گوشه‌ای از تاریخ این فرقه را قلم زده است و گاه مباحثی را طرح کرده که قابل نقد است.

فهرست مطالب

مقدمه

فصل اول؛ شناخت منابع

فصل دوم؛ مفاهیم و واژه‌ها

فصل سوم؛ امامیه در دوران شش امام نخست

الف) دوران امیرالمؤمنین علی(ع)

ب) دوران حسنین(ع)

ج) دوران امام چهارم تا ششم

فصل چهارم؛ قیام‌ها

الف) قیام حجر بن عدی

ب) قیام امام حسین (ع)

ج) قیام توابین