شنبه 4 فروردین 1403 برابر با Saturday, 23 March , 2024

معرفی کتاب «حقایق پنهان»

حقایق پنهان تألیف احمد زمانی اثری در زندگی امام حسن (ع) است. چنانچه مؤلف در مقدمه کتاب گفته در پی بررسی زندگی سیاسی امام و پاسخگویی به پاره ای از شبهات و اتهاماتی که متوجه امام حسن(ع) است، می باشد. از جمله محورهای مورد بررسی در این کتاب عبارت اند از ساختار شخصیتی امام در کودکی و نوجوانی، مسؤولیت های ایشان در دوران حاکمیت علی(ع)، دوران امامت، انگیزه های صلح، دوران زندگی در  مدینه و تهاجم فرهنگی امویان و عباسیان به ایشان.

نویسنده فصل اول خود را تحت عنوان «رهبری در اسلام» به بیان پایه نظری بحث های خود و اثبات مقام امامت امام  علی(ع) و به تبع آن امم حسن(ع) با کمک آیات و احادیثی از جمله حدیث منزلت و ثقلین، احادیث پیامبر(ص) درباره پیشوایی امام حسن(ع) و سفارش به دوستی ایشان و وقاع تاریخی چون مباهله و حجه الوداع پرداخته است.

مؤلف در فصل دوم ولادت و نامگذاری امام، عقیقه، القاب و سیمای ایشان، محبت پیامبر(ص) به امام و مباحثی از این دست را آورده است.

«ویژگی های امام حسن(ع)» عنوان فصل سوم است که خصایص شخصیتی امام را در پنج محور شامل خصایص ذاتی، موقعیت استثنایی اجتماعی و سیاسی، عصمت، اعجاز و علم امام را بررسی کرده است. سپس امام به بیان مکارم اخلاقی و ویزگی های ایشان از زبان امام صادق و امام رضا(ع)  و شیعیان پرداخته و اشعاری را در مدح وی آورده است. نوسنده در این فصل بحث هایی کلامی در جهت اثبات علم ، معجزه، و عصمت امام ارائه کرده و ادله ای و نمونه هایی برای هر کدام ذکر کرده است. وی تغییر جنسیت فردی با نفرین امام، عالم به سر بودن ایشان و توانایی هایی از این دست را جزو ویژگی های امام آورده است که استناد به منابع ضعیف از کاستی های این فصل محسوب می گردد.

نویسنده در بیش از نیمی از فصل چهارم عنوان  شرح حال امام پس از رحلت پیامبر را دارد، ماجرای سقیفه و مواضع امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) را شرح داده، پس از این به شرکت حسنین(ع) در فتوحات اسلامی و مشایعت ابوذر توسط امام حسن(ع) در تبعید او پرداخته شده است.

در فصل پنجم به مسؤولیت های امام حسن(ع) در دوران خلافت علی(ع) چون تولیت موقوفات، شرکت در جنگ جمل و صفین، امامت جماعت و به عهده گرتن قاوت پرداخته شده است. بیش از نیمی از این فصل به بیان موقوفات علی(ع)، پیامبر(ص)، و فاطمه(س) و تاریخچه غصب فدک اختصاص یافته است.

در فصل هفتم که مربوط به بررسی دوران خلافت امام حسن(ع) است، نویسنده در ابتدا به بیان اعتقاد شیعه و معتزله در باب امام و امامت و الهی بودن این منصب سخن گفته و به بیان معیارهای اما با کمک آیات و روایات و اثبات امامت امام حسن(ع) اقدام کرده است. وی به تطمیع سپاه امام حسن(ع) و شایعه پراکنی جاسوسان معاویه درمیان سپاه امام را دلایل اصلی شورش سپاه و پذیرش پیشنهاد صلح توسط امام حسن(ع) دانسته است. بر همین اساس وی در فصل بعد سستی سپاه امام و تلاش امام برای حفظ خون شیعیان را انگیزه امام در پذیرش صلح اعلام کرده است.

نویسنده در بیان شرایط صلح نامه ای را به عنوان مبین شرایط صحیح صلح نقل کرده و آن را پذیرفته و با این حال شرایط پراکنده ای را که در منابع گزار ش شده است را نیز بر آن افزوده است. وی سپس با ارئه برخی نظرات درباره پیشنهادات مالی صلحنامه که در برخی منابع نقل شده پرداخته و البته خود وجود این مفاد را پذیرفته و علت گنجاندن آن ها را از سوی امام بنا بر مصالح و شرایط دانسته است.

فصل بعد مربوط به فعالیت های امام در مدینه پس از صلح است. فصل نهم و دهم به مسمومیت امام توسط جعده و به دستور معاویه اختصاص یافته و نویسنده ضمن آن به نقد مورخین و محققینی که خواسته اند معاویه را از این امر تبرئه کنند اقدام کرده است. وی پس از آوردن گوشه هایی از وصیت امام به مراسم دفن و وقایع آن اشاره کرده است.

فصل یازدهم جنایت بنی امیه و شهادت حجر بن عدی بررسی شده است و در فصل بعد گزارشات اتهام ازدواج ها و طلاق های مکرر امام نقد شده است. نویسنده هشت روایت تاریخی، سه روایت موجود در منابع روایی شیعه و گزارشات دیگری را که نسبت مطلاق بودن را به امام داده است را با نقد سند و محتوا رد کرده و در آخر به هجده زن برای امام قائل شده است.

دو فصل پایانی کتاب به شرح حال فرزندان امام و چهل حدیث به نقل از او مربوط است.

نگاه همه جانبه به صلح امام حسن(ع) و استفاده از منابع فراوان در حوزه های مختلف تاریخی و روایی از نقاط قوت اثر حاضر است.

بیان احساسی نویسنده در سراسر کتاب محسوس است. دور شدن از روش بیان مستند تاریخی، غلبه مباحث کلامی به خصوص در فصل سوم و ششم ت مثل عصمت و علم امام از ویژگی های این کتاب است.

متن عربی آیات و روایات و اشعار طولانی در اثنای بحث گاه باعث خارج شدن نوشته از انسجام و حاشیه روی و آوردن مباحث غیر ضروری، موجب طولانی و ملال انگیز شدن نوشته شده است. استفاده از منابع ضعیف و عدم بررسی کافی گزارشات مورد استفاده از کاستی های کتاب است.

 

لینک کوتاه مطلب: https://tarikhi.com/?p=18402

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

چهار + هشت =

آخرین مطالب