آیت الله سیدمحمود طالقانی در سال 1298 در طالقان دیده به جهان گشود. وی پس از فراگیری دروس مقدماتی در زادگاه خود، راهی قم گردید و پس از شرکت در درس خارج حضرات آیات: سید محمد حجت کوه کمره ای و سید محمد تقی خوانساری، از آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی، اجازه اجتهاد گرفت.مبارزات ایشان از زمان ورود به حوزه علمیه قم شروع شد.
در سال 1318، برای اولین بار، خشم خویش به رژیم را با صدور یک اطلاعیه در رابطه با کشف حجاب ابراز کرد و در پی آن دستگیر و زندانی شد. پس از شهریور 1320، مبارزه را به طور رسمی آغاز کرد که سرانجام، به جرم پنهان کردن شهید نواب صفوی راهی زندان گردید. وی در سال های 1330 و 1331 بنا به پیشنهاد آیت الله بروجردی برای شرکت در تشریک مساعی بین مسلمین، به کشورهای مصر و اردن سفر کرد. آیت الله طالقانی با پیروی از امام خمینی(ره) در سال 1342 وارد مبارزه با رژیم گردید که در این راه چندین بار محکوم به زندان شد. او در طول دوران زندان، مرارت های فراوانی را تحمل کرد اما در راه تحقق آرمان بلند خویش، لحظه ای از خود خستگی و تزلزل نشان نداد. آیت الله طالقانی در طی بیش از یازده سال زندان، همواره به عنوان الگوی مقاومت و پایداری مطرح بود و پس از هر بار آزادی، راه گذشته خود را در مسیر انقلاب اسلامی ادامه می داد. این عالم مجاهد، پس از آزادی از زندان در سال 1357، نقش مهمی در برپایی راهپیمایی عظیم و پر شور تاسوعا و عاشورای آن سال داشت. آیت الله طالقانی پس از پیروزی انقلاب به ریاست شورای انقلاب برگزیده شد و در انتخابات مجلس خبرگان قانونی اساسی، به نمایندگی مردم تهران انتخاب گردید. این مبارزه نستوه، در اوایل مرداد 1358، از سوی امام خمینی(ره)، به امامت جمعه تهران منصوب شد و آخرین نماز جمعه ایشان، در سالگرد کشتار خونین 17 شهریور و در بهشت زهرا برگزار گردید. آیت الله طالقانی در کنار سال های متمادی مبارزه، از فعالیت های علمی غافل نگردید و آثارب متعددی را به وجود آورد که تفسیر پرتوی از قرآن در 6 جلد، پرتوی از نهج ابلاغه، آزادی و استبداد و درسی از قرآن ، از آن جمله اند. سرانجام این عالم بزرگ و مبارز انقلاب در 19 شهریور 1358 در سن 69 سالگی دار فانی را وداع گفت و پس از تشییع با شکوه در بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
منبع: علی حائری و همکاران، روز شمار شمسی(قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما،1382)، ص202(با اندکی دخل و تصرف).
