ابوریحان محمد بن احمد خوارزمی از برجسته ترین دانشمندان سراسر اعصار بشری و از بزرگ ترین دانشمندان ایرانی عهد اسلامی است، در سال 362 قمری در شهر بیرون واقع در کشور جمهوری ازبکستان امروزی به دنیا آمد. 25 سال نخست عمر خود را در خوارزم گذراند و علوم مختلف را در آنجا آموخت. سپس به بخارا، پایتخت سامانیان رفت و در آنجا، از حمایت معنوی امیر منصور بن نوح سامانی برخوردار گردید. در این دوره، ابوریحان با ابن سینا مکاتبات علمی برقرار کرد.
ابوریحان در زمان حکومت سلطان محمود غزنوی به دربار او راه پیدا کرد و در سفرهای جنگی محمود به هندوستان و مسافرت های ممتد او به آن دیار، همراه وی بود. او در ضمن این سفرها بود که با دانشمندان آن سامان آشنا شد و علاوه بر فراگیری زبان سانسکریت، بر علوم و عقاید هندوان نیز آگاهی یافت و کتاب ماللهند را نگاشت. آثار ابوریحان بیرونی، محدود به مرزهای تخصصی رشته های دانش بشری در آن روزگار نگردید، بلکه با اندیشه وسیع خود، همه ابعاد معرفتی را در برگرفت. اگر دانش های نقلی را کنار بگذاریم، وی در معارف عقلی، خصوصا در شعب علوم اثباتی و انسانی، صاحب نظر و موثر است. بیرونی نویسنده پر کاری بود که تا بیش از یک صد و شصت اثر از خود بر جای گذاشت. این کتب، در فنون گوناگون از قبیل ریاضی، نجوم، جغرافیا، فیزیک، مکانیک، طبیعی، گیاه شناسی، طب، ادبیات، تاریخ، دین و فلسفه به رشته تحریر در آمده اند. وی سرانجام در 2 رجب سال 440 قمری در 78 سالگی در غزنین در گذشت اما در جمهوری اسلامی ایران، 13 شهریور، به پاسداشت مقام علمی آن یگانه روزگار، به نام ابوریحان بیرونی مزین شده است.
منبع:علی حائری و همکاران، روز شمار شمسی(قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما،1382)ص196، با اندکی دخل و تصرف.
