طلخک کیست؟

سلطان محمود غزنوی نیز مانند سایر پادشاهان‌ ایرانی و خارجی در دربار خود دلقکی داشت که از نام و لقب حقیقی او اطلاعی در دست‌ نیست و در داستان‌های چندی که از او به یادگار مانده است به اسامی طلحک،طلخک،دلخک، تلخک،و بالاخره دلقک نامیده شده است. به نظر می‌رسد این کلمه در اصل تلخک بوده که‌ به مرور زمان و در اثر کثرت استعمال به صورت‌ دلقک درآمده است. این لفظ در مورد کسی اطلاق می شده است که در دربارهای قدیم کارهای‌ خنده‌آور برای تفریح دیگران می‌کرد و بطور کلی به هر شخص مسخره ای دلقک می گویند. دکتر محمد جعفر محجوب درباره پیدایش لفظ دلقک و به‌ خصوص اسم دلقک سلطان محمود غزنوی چنین‌ نوشته است: …در بسیاری از کتاب‌های بسیار قدیم عربی‌ و فارسی لفظ تلخ فارسی معرب شده و به صورت‌ طلخ و به همان معنی تلخ فارسی آمده است و چنانچه می‌دانیم لفظ «ط» در عربی تلفظی بسیار نزدیک به«د» دارد.ظن نزدیک به یقین این‌ است که نام مسخره (طنزپرداز) سلطان محمود یا بهتر بگویم‌ لقب و نعت او تلخک بود و این لقب را از جهت‌ تسمیه به ضد و بر اثر شیرینی و شیرین‌سخنی به او داده بودند، منتهی تلخک به صورت معرب آن‌ یعنی طلخک در نسخه‌ها نوشته شده و چون قدما در گذاشتن نقطه اهمال می‌کرده و بی‌نقطه خواندن و نوشتن را نشان فضل خود می‌دانسته‌اند کم‌کم معنی‌ اصلی تلخک (طلخک) از خاطرها فراموش شده و در موقع طبع لطایف عبید نیز این لفظ بی‌نقطه و به‌ صورت طلحک نیز چاپ شده است.