چهارمین و آخرین نائب خاص امام مهدی علیه السلام علی بن محمد سمری، پس از درگذشت حسین بن روح و به دستورآن حضرت امر نیابت را عهده‌دار شد.
سمری از اصحاب امام حسن عسکری علیه السلام و از خواص شیعه در زمان خود بود .بوالحسن در اصل اهل یکی از روستاهای اطراف بصره بود. بنا به نقل برخی از مورخان، بسیاری از اعضای خاندان او هم چون حسن ومحمد فرزندان اسماعیل بن صالح وعلی بن زیاد در بصره املاک زیادی داشتند. آنها نیمی از درآمد این املاک را وقف امام عسکری کرده بودند که آن حضرت همه ساله درآمد آن را دریافت وبا ایشان مکاتبه می کردند[1].
سال تولد وی در جایی ذکر نشده و فقط همین اندازه آمده است که وی از اصحاب امام حسن عسکری علیه السلام بوده است. از آنجا که مدت سفارت ونیابت وی سه سال بوده است، دراین مدت کوتاه فرصت فعالیت های گسترده ای مانند نواب قبلی نیافت.وی از سال ۳۲۶ تا سال ۳۲۹ هـ.ق. نائب خاص حضرت بود و در این سال از دنیا رفت. با رحلت اوغیبت کبریامام زمان علیه السلام آغاز شد[2].
حضرت مهدی علیه السلام در توقیعی که به وی نوشت، زمان درگذشت وی رااعلام کردو به او دستور فرمود نائبی برای خود مشخص نکند. در بخشی ازاین توقیع آمده است:«ای علی بن محمد خداوند پاداش برادران دینی تو را در مصیبت تو بزرگ دارد. تا شش روز دیگر خواهی مرد. پس امر حساب و کتاب خود را مرتب کن و درباره جانشینی این مقام نیابت به کسی وصیت مکن. زیرا غیبت دومی فرا رسیده است، و ظهورى نيست مگر پس از اذن خداى تعالى و آن پس از مدّتى طولانى و قساوت دلها و پر شدن زمين از ستم واقع خواهد شد.و به زودى كسانى نزد شيعيان من آيند و ادّعاى مشاهده كنند، بدانيد هر كه پيش از خروج سفيانى و صيحه آسمانى ادّعاى رؤيت و مشاهده كند دروغگوى مفترى است، و لا حول و لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ العليّ العظيم.[3]این نامه آخرین خطابی است که از امام زمان علیه السلام از طریق نیابت خاصه بدست مردم رسیده است وآخرین ارتباط مستقیمی است که بین آن جناب ومردم در غیبت صغری برقرار شده است. قول مشهور در تاریخ رحلت علی بن محمد سمری پانزدهم شعبان۳۲۹هـ.ق. می‌باشد[4]شیخ صدوق رحلت او را در ۱۵ شعبان ۳۲۸ هـ.ق. ذکر کرده است.[5] قبر وکیل چهارم نیز در بغداد است.
پی نوشت:
[1]- علی بن حسین مسعودی، اثبات الوصیه، قم ، منشورات رضی، صص 246 – 247.
[2]- نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، ص ۱۷۰.
[3]- محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النهه، مؤسسه النشر الاسلامی، ج ۲، ص ۵۱۶
[4]- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، بی جا، دارالکتب الاسلامیه، ج ۱، ص ۳۹۱.
[5]- محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النهه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ج ۲،ص ۵۰۳.
