حجة الاسلام و المسلمین دکتر محسن الویری در مجمع عمومی انجمن تاریخ پژوهان در سخنانی، ضمن تقدیر از مدیران گذشته و اکنون انجمن ظرفیت های انجمن را در حدی دانست که بتواند فضاهایی نو برای فعالیت، در اختیار تاریخ پژوهان قرار دهد.
وی با اشاره به مادة 10 اساس نامه انجمن های علمی حوزه به ردیف 7 این ماده که یکی از وظایف این انجمن ها را همکاری با انجمنها و مراكز علمي حوزوي و دانشگاهي در داخل و خارج از كشور ارزیابی می کند گفت: به نظر می رسد بهره گیری از این ظرفیت که به انجمنها اجازه می دهد به خارج از مرزها نیز بیندیشند، می تواند در رونق فعالیتهای انجمن مؤثر باشد.
مدیر گروه تاریخ دانشگاه باقر العلوم (ع) در ادامه به سفرهای خود به تاجیکستان اشاره کرد و درباره ظرفیت فعالیت های تبلیغی در آن کشور گفت: بنده دو بار به این کشور سفر کرده ¬ام، نخستین بار از 6 تا 19 آذر ماه 1390 برای فعالیت تبلیغی در دهة محرم و دیگری از 12 تا 19 اسفند سال جاری. در سفر نخست، افزون بر شهر دوشنبه، از شهرهای حصار، کولاب، وحدت، خجند و تعداد زیادی از آثار تاریخی آنها مانند مسجد سنگین، قلعة حصار، مدرسه کهنه و مدرسة نو شهر حصار، مزار مولانا یعقوب چرخی، مزار میرسیدعلی همدانی، مزار خواجه اسحاق ختلانی، موزه تیمور خجند، نوروزگاه خجند، باغ غلبه، موزة ملی آثار باستانی، میدان امیر اسماعیل سامانی و برخی نهادهای علمی بازدید و با تعداد قابل از چهره های علمی و دینی هم دیدار داشتم و در سفر اخیر هم افزون بر پاره ای ملاقاتها و دیدارها از ساختمان جدید کتابخانة ملی، ساختمان جدید موزة ملی، مرکز اسماعیلیه، مسجد امام خمینی منطقة نیکان که گفته می شود ساکنان آن از نسل میرعبداللطیف فرزند میرسیدعلی هستند بازدید داشتم.
وی درباره ویژگی تاجیک ها گفت: تاجیکها مردمی حنفی مذهب و به شدت آرام، صمیمی و مهربان هستند که در مجموع، نگاهی نزدیک به نگاه متبرکانه به ایران و ایرانیان دارند. ایرانیان هیچ گاه در مواجهه با عامة مردم در تاجیکستان احساس غربت و تنهایی نمی کنند. مردم تاجیک به تاریخ کهن خود که همان تاریخ کهن ما ایرانیان است مباهات می کنند و آثار و نمادهای سلسله های حکومتی باستانی ایران مانند کوشانیان، هخامنشیان و ساسانیان نه فقط در موزه ها، بلکه در ساختمانها و زندگی مردم نیز به فراوانی به چشم می خورد. ساختمان جدید موزه ملی (به قول تاجیکها: آثارخانه ملی) تاجیکستان با ستونهایی که سرستون همة آنها هخامنشی است تزیین شده است. در پیشانی طبقه دوم همین موزه، هفت خوان رستم به تصویر کشیده شده است. زبان فارسی کنونی ایرانی مورد علاقه مردم است و جالب است که فیلمهای کنونی ایرانی و آوازهای ایرانی که به شدت مورد علاقه مردم است نقش مهمی در بالا بردن سطح مفاهمة مردم تاجیکستان با ایرانیان داشته است. آداب و رسوم ایرانی مانند نوروز هم جایگاه بسیار والایی نزد مردم و دولت تاجیکستان دارد.
در شهر خجند یک منطقه زیبا به نام نوروزگاه وجود دارد که محل برگزاری جشنهای نوروز است و در شهر دوشنبه هم اخیرا یک نوروزگاه بزرگ و زیبا ساخته اند. در کنار همة اینها، توجه به اهل بیت علیهم السلام و محبت به آنها در رگ و پوست مردم جاری است. از مرکز اسماعیلیه که بگذریم که در جماعت خانه و بخشهای مختلف ساختمان خود نام پنج تن را به صورت: محمد، علی، زهراء، حسن و حسین نوشته اند و البته نباید از زد و بندهای سیاسی آنها با نظام سلطه غافل بمانیم. در دیگر موارد هم مظاهر این محبت به چشم می خورد. از جمله مراسم مقتل خوانی آقای توره جان زاده که سه سال پیش برگزار شد و حقیر هم در آن جلسه به اتفاق رایزن محترم فرهنگی جناب آقای دکتر اردوش توفیق حضور داشتم و البته این مراسم موجب شد که مسؤولیت مسجد جامع ار آقای توره جان زاده بگیرند و امامت یک مسجد پنج وقت (مساجدی که در آن فقط نمازهای یومیه برپا می شود) را به وی بدهند. و یا نام گذاری نام امامان با حفظ لقب امام بر فرزندان خود، به عنوان مثال حقیر یک عکس یادگاری با امام حسین (فردی که نام او امام حسین بود) گرفته ام. من مایل بودم این عرایضم را همراه با نمایش چند قطعه عکس همراه سازم که متأسفانه به دلیل آماده نبودن دستگاه ویدئو پروژکشن این امکان فراهم نیامد.
آقای دکتر الویری با تأکید بر این که آنچه گفته شد به مفهوم معرفی کامل تاجیکستان نیست، چند پیشنهاد را به انجمن ارائه کرد:
1- ترجمه و انتشار مجموعه مقالات مناسب منتشر شده در مجلات پژوهشی زمان اتحاد جماهیر شوروی ـ این اقدام که پیشنهاد یکی از اساتید دانشگاه ملی است می تواند در گام نخست معطوف به انتشار فهرست مقالات سودمند باشد و سپس مقالات مربوط به تاریخ شیعیان و یا مقاطعی از تاریخ ایران در پیوند با شیعیان ترجمه و به صورت یک مجموعه مقالات به چاپ برسد.
2- تصحیح و چاپ نسخ خطی ـ اقدام دیگر تصحیح و چاپ برخی نسخ برگزیده خطی است. فهرست نسخ خطی آکادمی علوم تاجیکستان از سوی کتابخانة آیت الله مرعشی به چاپ رسیده است ولی فهرست نسخ خطی کتابخانة ملی هنوز به چاپ نرسیده است. برخی از این نسخ خطی به گونه ای به تاریخ شیعیان پیوند می خورد. و یا چند مقتل که شاید عمر آنها بیش از دویست سال نیست وجود دارد که قهرا دلالتهای تاریخی آن که نشان دهندة ذهنیت تاجیکها درباره امام حسین علیه السلام پیش از استیلای کمونیستهاست بسیار مهم است. شناسایی و تصحیح و چاپ این نسخه¬ها به کمک اساتید تاجیک یک خدمت بزرگ به حساب می آید.
3- گردآوری و انتشار اخبار مربوط به مزارات و مقامات شیعی ـ یک فعالیت ارزشمند دیگر گردآوری و تهیه و ارائه گزارش از مزارات و مقامات شیعی است، به عنوان نمونه شاید برای همه ما جالب باشد که به گفتة آقای دکتر سیف الله ملاجان، مقبره و مزار منسوب به برخی امامان، مانند امام سجاد و امام صادق در تاجیکستان وجود دارد.
4- برگزاری اردوهای علمی تاریخی ـ محور دیگر فعالیتی که انجمن می تواند انجام دهد برگزاری سفرهای علمی با رویکرد تاریخی است که به نظر من خیلی هزینه بردار نیست و دارای برکات زیادی هم هست.
آقای دکتر الویری در پایان در پاسخ به این پرسش که در شرایطی که ما هنوز در کارهای داخل ایران با انبوهی از مشکلات روبرو هستیم، بخردانه نیست که وارد یک مرحله و فضای جدید بشویم گفت: به نظر من ریشة پاره ای از مشکلات ما همین محدودنگری و باقی ماندن در قلمرو تنگ و محدود نگاههای خورد است. در غزوة خندق، دغدغة مسلمانان چگونگی رهیدن از گرسنگی و تأمین امنیت خانه هایشان بود، ولی به محض این که پیمان صلح شکنندة حدیبیه منعقد شد، پیامبر(ص)، مسلمانان را به نزد سران قدرتهای آن روزگار گسیل داشت و خود این اختلاف سطح مسائل تأثیر شگفتی در بالا رفتن سطح بینش مسلمانان داشت. امام خمینی(ره) هم از همین روش برای بالا بردن سطح بینش مردم استفاده کردند و مردمی را که دغدغه هایشان مد لباس و مسائلی از این دست بود را با قدرتهای بزرگ سیاسی جهان روبرو ساختند، بنا بر این پیشنهاد حقیر دقیقاً برای بالا رفتن سطح بینش اعضای خانوادة تاریخ در قم و حل پاره ای از مشکلات داخلی ماست.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر الویری در پایان تأکید کرد: برای عضویت در هیأت مدیرة انجمن آن دسته از عزیزان نامزد شوند که وقت کافی برای شرکت در جلسات و انجام طرحهای انجمن داشته باشند.
