در راستای برگزاری اولین نشست علمی انجمن دانش‌پژوهان تاریخ مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره) به سال جدید، با عنوان «اولین نشانه‌های تشیع در شبه قاره هند»، نخستین پیش نشست انجمن مصادف با 23 فروردین 1393 با همکاری معاونت پژوهش این مجتمع در اتاق جلسات آن معاونت برگزار گردید.
در این جلسه که با حضور محقق ارجمند آقای اظهر حسین زیدی از طلاب و پژوهش‌گران رشته‌ی تاریخ انجام گرفت ایشان ضمن اشاره به تعداد قابل توجه جمعیت شیعیان در شبه قاره هند که امروزه تعداد آنها را بالغ بر 30 الی 100 میلیون نفر تخمین می‌زنند به اهمیت تحقیق و پژوهش در مورد چگونگی ورود شیعیان به این ناحیه از جهان اسلام پرداختند و همچنین بر لزوم برگزاری نشستی علمی تحت عنوان اولین نشانه‌های تشیع در شبه قاره هند تاکید ورزید.
در این جلسه تعداد دیگری از محققان علاقمند در این حوزه مانند آقایان زین‌العابدین (از بنگال هند)، سید علمدار و علي قمر مهدي از حوزه شبه قاره و همچنین تنی چند از پژوهش‌گران تاریخ آقایان سیدجمال موسوی، سید سرور هاشمی، سیدمرتضی حسینی، سید محمدرضا عالمی، علی اصغر رجاء، جواد جعفری و سید حمید حسینی نیز شرکت داشتند که در ادامه هر کدام به ارائه انتقادات و پیشنهادات خود در مورد موضوع مطرح شده پرداختند؛ آنچه می‌خوانید گزارشی بسیار مختصر و فشرده از بعضی مسائل مطرح شده در این جلسه می‌باشد که برای اطلاع علاقه‌مندان و محققان تاریخ در سایت انجمن منتشر می‌شود:
آقای اظهر زیدی پس از بیان اهمیت برگزاری این نشست علمی، در باب سابقه تحقیق در این موضوع از دو کتاب عمده به نامهای «تشیع در هند» و «شیعه در هند» نام برد که کتاب اولی توسط جان نورمن هالیستر و دومی توسط سید عباس اطهر رضوی نگاشته شده‌اند؛ این دو اثر امروزه به عنوان اصلی‌ترین منابع در این موضوع در آمده‌اند اما متاسفانه تا به حال به درستی مورد نقد و بررسی قرار نگرفته‌اند و بیشتر کسانی که در مورد تاریخ تشیع در هند تحقیق می‌کنند ـ من جمله تحقیقاتی که در جامعه‌المصطفی در این موضوع انجام گرفته ـ از این دو منبع اقتباس نموده و نقص‌های بسیاری دارند. بنابراین نیاز به پژوهش‌های تاریخی در این مورد با رویکرد جدید لازم و ضروری هست.
وی در ادامه جلسه به بیان نظرات و دیدگاه‌های مختلفی که در مورد ورود تشیع و حتی ورود اسلام به شبه قاره هند مطرح هست، پرداخته و یک به یک آنها را مورد نقد و بررسی قرار داد برخی از این نظریه‌ها که مطرح گردید عبارت است از: 1. نظریه ظهور تشیع به شبه قاره در زمان پیامبر، 2. نظریه شیعه شدن بسیاری از بلوچ‌ها در زمان ائمه مثلا از طایفه‌ای به نام «جت» یا «جات» نام می‌برند که گفته می‌شود به دلیل اینکه نتوانستند امام حسین و یارانش در کربلا یاری کنند، موی خود را دراز می‌گذارند. 3. روایات متناقض مثلا روایاتی که می‌گوید تشیع در زمان امام علی (ع) وارد هند شده است. (اشاره به فرستادن حارث بن مره عبدی به سیستان و بست جهت سرکوب خوارج، و یا فرستادن عبدالرحمن بن جزر طائی برای سرکوب خوارج) 4. دیدگاهی که می‌گوید چون مادر امام سجاد از سند بوده است اینها ارادت عمیقی به ائمه داشتند.
در ادامه به منظور اثبات و دستیابی به اولین نشانه‌های ورود تشیع به هند آقای زیدی پیشنهاد نمود که مطالعات خود را در 3 حوزه متمرکز کنیم؛
1.توجه به شخصیت‌های شیعی و اینکه چه کسانی در آن مناطق تولد یافته و یا مهاجرت نمودند . مثلا عبدالله اشتر از فرزندان نفس زکیه که به شبه قاره هند رفته و در کتاب نزهة الخواطر عبدالحی ندوی آمده است.
2. مراکز شیعه اعم از دولت، مدرسه و یا حتی ده مانند سادات بارهه، مزارات و …. مانند ملتان، مکران، توران و منصوره که مقدسی و ابن بطوطه در منابع به عنوان مراکز شیعی آورده‌اند. بخصوص ملتان که گفته می‌شود طبق روایتی ابن حوشب دو نفر را فرستاد یکی به مغرب و دیگری به ملتان؛ و اواخر قرن سوم ملتان به یک دولت اسماعیلی تبدیل شده بود تا اینکه توسط سلطان محمود غزنوی ساقط شد. به نظر می‌رسد این دولت نیاز به تحقیق بسیاری دارد چرا که دولتی که گفته می‌شود نزدیک به سیصد سال در این منطقه عمر کرده چگونه در مبادلات سیاسی اسماعیلی با مصر و ایران هیچ شراکتی نمی‌بینیم.
3.آموزه‌های شیعی؛ مانند بحث امامت، عصمت، عزاداری‌ها و آئین‌های شیعی، برگزاری نماز جمعه شیعی و غیره.
این پژوهش‌گر تاریخ در پایان سخنان خود نظرش را در مورد ورود تشیع به شبه قاره هند بیان نمود و اشاره نمود که تشیع بیشتر در قالب تصوف و بصورت تقیه و مسالمت آمیز به شبه قاره هند وارد شده است.
ادامه جلسه اختصاص یافت به ارائه‌ی نظرات، پیشنهادات و انتقادات دیگر تاریخ‌پژوهان حاضر در جلسه که برخی از مهم‌ترین آنها عبارت بود از:
1. گستردگی دامنه‌ی بحث و اینکه نشانه‌هایی که برای ظهور تشیع در هند مطرح گردید باید بطور دقیق تعریف و مشخص گردد و بعضی از مراکزی که ذکر گردید مانند ده، دولت و غیره نیاز به بازبینی دارد.
2. ابهام در قلمرو زمانی و مکانی بحث.
3. با توجه به اینکه دو کتاب مطرح شده در باب تاریخ تشیع در هند به صورت مرجع در آمده پیشنهاد گردید در صورت امکان جلسات تخصصی به منظور نقد و بررسی این دو کتاب برگزار گردد.
4. پیشنهاد گردید ضمن استفاده از تحقیقات میدانی و مراجعه به اسناد و منابع محلی واقع در شبه قاره از دانشجویان تاریخ در این حوزه جغرافیایی نیز بیشتر مدد گرفته شود.
5. در پایان به منظور رایزنی‌ها و هماهنگی‌های بیشتر با محقققان دیگر و همچنین غنای بیشتر بحث پیشنهاد گردید تا یک پیش‌نشست دیگری با حضور اعضای بیشتری از شبه قاره هند برگزار شود.
/پایان/
منبع: سایت انجمن علمی دانش پژوهان تاریخ.
