به سبب شرايط خاص تاريخی زمانه امام صادق(ع)، ايشان اين فرصت را يافت تا با توجه به درگيری و نزاع بنی‌اميه با بنی‌عباس و تضعيف حكومت آنان به اقدامات علمی و فرهنگی بپردازند، چرا كه امكان كمی برای كنترل امام(ع) و اقدامات ايشان از سوی بنی‌اميه و بنی‌عباس وجود داشت.
در این مصاحبه دکتر صادق آيينه‌وند تأكيد كرد:
امام صادق(ع) را می‌توان بهترين شاخصه تقريب مذاهب اسلامی در شيعه محسوب كرد كه به لحاظ ارتباط فكری و فرهنگی كامل و ممتاز خود با نحله‌های اهل سنت، بسيار مورد تأييد و توجه آنان بوده‌اند.
دکتر صادق آيينه‌وند، استاد تاريخ اسلام دانشگاه تربيت مدرس، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، به بيان سخنانی درباره انقلاب علمی و فرهنگی امام صادق(ع) و نقش ايشان در تقريب مذاهب اسلامی پرداخت و اظهار كرد: به سبب شرايط خاص تاريخی زمانه امام صادق(ع)، ايشان اين فرصت را يافت تا با توجه به درگيری و نزاع بنی‌اميه با بنی‌عباس و تضعيف حكومت آنان به اقدامات علمی و فرهنگی بپردازند، چرا كه امكان كمی برای كنترل امام(ع) و اقدامات ايشان از سوی بنی‌اميه و بنی‌عباس وجود داشت.
وی افزود: از همين رو، امام(ع) با تمام وجود از اين فرصت پيش آمده استفاده كرده و به تربيت شاگردانی همت گماشتند كه توانستند در ابعاد فكری، فرهنگی، هدايتی، فقهی و كلامی توفيقات گسترده‌ای كسب كنند و از آن جهت امام(ع) را بنيان‌گذار مذهب جعفری گفته‌اند كه از فرصتی كه از زمان امام سجاد(ع) پيش آمده و در دوران امام باقر(ع) ادامه يافته بود، كامل‌ترين فرصت نصيب ايشان شد.
استاد تاريخ دانشگاه تربيت مدرس در تشريح اين مطلب گفت: يعنی می‌توان گفت كه عصر جعفری يا در حقيقت تدوين برنامه جعفری توسط امام صادق(ع)، ادامه فرصتی بود كه از امام سجاد(ع) و سپس امام باقر(ع) آغاز شده بود و اين امر به تدريج ادامه يافت تا به نقطه‌‌ای رسيد كه امام صادق(ع) توانستند به بهترين نحو ممكن آن را تكميل كنند.
وی درباره موضع امام صادق(ع) در قبال قيام‌های مبتنی بر خونخواهی امام حسين(ع) و احقاق حقوق اهل بيت(ع) و پاسخ به اين سؤال كه چرا با وجود مساعد بودن فضا، برای به دست گرفتن رهبری سياسی، با اين قيام‌ها همراهی نكردند؟، گفت: امام(ع) به خوبی با ماهيت اين قيام‌ها (از جمله قيام‌های حسنيان و برخی از علويان) آشنا بودند و از اهداف آنان اطلاع داشتند و می‌دانستند كه رهبران اين قيام‌ها توان اداره جامعه را ندارند و ممكن است مشكلاتی نيز برای جامعه ايجاد كنند؛ از همين رو امام(ع) فرصت را برای كارهای فكری مناسب‌تر می‌ديدند.
دکتر آيينه‌وند همچنين درباره جايگاه امام(ع) در منابع اهل سنت تصريح كرد: امام صادق(ع) به لحاظ ارتباط فكری و فرهنگی كامل و ممتاز خود با نحله‌های ديگر و به ويژه اهل سنت، بسيار مورد تأييد و توجه اهل سنت است و از سوی ديگر، از حيث نسبت با خليفه اول (از سوی مادر) نيز مورد احترام اهل سنت است. امام(ع) در آن عصر به وحدت مسلمين بيش از همه چيز توجه داشتند و خود اهل سنت نيز همواره توجه ويژه‌ای به امام(ع) داشته‌اند.
نويسنده كتاب «قيام‌های شيعه در تاريخ اسلام» درباره مواجهه ائمه(ع) و به ويژه امام صادق(ع) با نهضت ترجمه آثار يونانی و سريانی به عربی اظهار كرد: ائمه(ع) خود كار فكری و فرهنگی را آغاز كرده و در عين حال مراقب افكار انحرافی نيز بوده‌اند. مكتبی كه ائمه(ع) تأسيس كردند، باعث شد كه بخش عظيمی از نيروهايی كه ممكن بود، جذب جبهه مقابل و افكار بيگانه و انحرافی شوند، به سمت ايشان بيايند و اين موضوع در زمان امام صادق(ع) بسيار برجسته‌تر از پيش است.
وی با بيان اين‌كه امام صادق(ع) پيش و بيش از مقابله فرهنگی به پر كردن خلأها پرداختند، درباره نقش ايشان در تقريب مذاهب اسلامی خاطرنشان كرد: امام صادق(ع) را می‌توان بهترين شاخصه تقريب مذاهب در شيعه محسوب كرد و در اين زمينه كتابی با عنوان «الامام الصادق و المذاهب الاربعه» از سوی مرحوم اسد حيدر تأليف شده كه با عنوان «امام صادق(ع) و مذاهب اهل سنت» به فارسی ترجمه شده است.
استاد تاريخ اسلام دانشگاه تربيت مدرس تشريح كرد: كتاب پنج جلدی «الامام الصادق و المذاهب الاربعه» تأليف مرحوم اسد حيدر كه در هشت جلد به فارسی ترجمه شده، از بهترين آثاری است كه طرفداران اهل بيت(ع) و مخصوصاً پيروان امام صادق(ع) بايد آن را ـ به ويژه در موضوع مواجهه امام(ع) با مذاهب اسلامی و نقش ايشان در تقريب ـ مورد توجه قرار دهند.
منبع:خبرگزاری ایکنا، شماره خبر: 1090203
