بدیهی است که شیعیان و محبین اهل بیت عصمت و طهارت باید نسبت به اوضاع و شرایط زندگی امامان معصوم اطلاعات لازم را کسب کنند و علت برخی اختلافات مانند صلح، قیام، پذیرش ولایتعهدی و زندان رفتن را بداند. کتاب نقش امام سجاد(ع) در رهبری شیعه، محسن رنجبر در سه چهارچوب کلی تنظیم شده که در بخش اول در دو فصل به سیره و روش کلی امامان معصوم و ویژگی‌های فردی، اخلاقی و علمی امام سجاد(ع) پرداخته است.
دورنمای کلی عصر امامت امام زین العابدین(ع) و بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی آن بزرگوار عناوین دو فصل بخش دوم این کتاب است و بخش سوم نیز در هشت فصل اهم فعالیت‌ها و تلاش‌های حضرت در راستای هدایت و رهبری جامعه اسلامی در سه نقش اعتقادی، علمی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و تربیتی و پرورش روحی جامعه اسلامی پرداخته می‌شود.
برخی گمان کرده‌اند که امام سجاد(ع) از سیاست و انتقاد از بنی امیه و دستگاه ظلم به دور بوده و فقط به عبادت و امور شخصی خویش مشغول بودند که مطالعه این کتاب می‌تواند این اعتقاد اشتباه آنان را پاک و با موضع‌گیری‌های سیاسی فراوان حضرت آشنا خواهند شد.
چگونگی هدایت و رهبری امام سجاد(ع) بعد از حادثه کربلا؟ شیوه‌های مبارزاتی حضرت با دستگاه جور و ظلم چگونه بوده است؟ موضع‌گیری‌های حضرت در قبال قیام و شورش‌های هم عصر خویش چه بود؟ هدف امام از گریستن بسیار در فراق پدر بزرگوارش؟ راز و رمز دعاهای صحیفه سجادیه چیست؟ روش مبارزه حضرت با افکار و اندیشه‌های منحرف علمای درباری چگونه بوده است؟ چگونه امام به احیای فقه شیعه همت گماشت؟ از سؤالاتی است که جواب آن در این کتاب یافت می‌شود.
نویسنده در فصل اول با عنوان «کلیاتی پیرامون تحقیق حاضر» سابقه موضوع مورد پژوهش را بیان و با تقسیم‌بندی منابع و آثار تالیف شده به صورت مختصر هر یک را معرفی می‌کند که می‌تواند برای تحقیق و کسب اطلاعات بیشتر برای خوانندگان مفید باشد.
اهم وظایف خطیر امام، ویژگی‌های فردی، بررسی مادر امام، شخصیت علمی و اخلاقی و برخی از مقامات این امام همام نظیر گذشت، شجاعت وعشق ورزیدن به محرومان از مباحث فصل دوم است.
نویسنده در فصل سوم با تقسیم‌بندی دوران امامت حضرت به سه دوره اسارت، قیام‌ها و شورش‌ها و دوران ثبات و سازندگی هر یک از دوران‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد و در فصل چهارم اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام سجاد(ع) با موضوعاتی همچون وضعیت شیعیان در این عصر، انحطاط فکری و اخلاقی جامعه، یزید و پادشاهی عبدالملک بیان می‌شود.
بعد از واقعه جان‌سوز کربلا مرحله سرنوشت‌ساز و حساس امام سجاد(ع) بوده است که حضرت دور از چشمان بنی امیه باید با رعایت اصل تقییه و حفظ جان شیعیان رسالت اصیل خود را به بهترین وجه انجام دهد.
نگارنده در چندین فصل اقدامات و فعالیت‌های علمی، اعتقادی، سیاسی و اجتماعی حضرت را بررسی کرده و در این میان شیوه‌های تبلیغی امام را تبیین و به موضوع صحیفه سجادیه پرداخته است.
به نظر نویسنده امت اسلامی در عصر امام به یک نظریه کامل و جامع در باب تبیین اساس دین و مبنای حکومت و رفتار انسانی نیاز داشت و صحیفه سجادیه در قالب یک رساله حقوقی و بیانات موعظه‌ای پاسخی به ابن نیاز بود.
صحیفه سجادیه به منزله یک دائره المعارف علوم بشری است که نویسنده ابعاد گوناگون صحیفه مانند بعد اعتقادی، معارفی، فقهی، عرفانی، اخلاقیات و مسائل اجتماعی و سیاسی را مورد اشاره قرار داده است.
تبیین و تثبیت مساله امامت از سوی امام، عوامل نقش آفرین بحرانی ساختن جامعه اسلامی، امام سجاد و دفاع فرهنگی، مبارزه با عالمان درباری، امام سجاد و احیای فقه شیعه، ذکر نمونه‌هایی از روایات فقهی امام، نقش حضرت در تداوم نهضت حسینی(ع)، بررسی مواضع سیاسی امام در برابر قیام‌ها و شورش‌های عصر خویش، ارزیابی شخصیت و قیام مختار و بیان نمونه‌هایی از تربیت اخلاقی از دیگر مباحثی است که مخاطب اطلاعاتی مفیدی را با مطالعه این کتاب به دست می‌آورد.
ذکر برخی اختلافات بین مورخین، دسته‌بندی مطالب، آدرس دهی در پاورقی و بیان چهل حدیث در پایان کتاب از دیگر ویژگی‌های این اثر است.
این کتاب در 248 صفحه از سوی انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به چاپ رسیده است.
/پایان/
منبع: پایگاه اطلاع رسانی کتابستان.
