چکیدهبا توجه به نقش علویان در حوادث سياسى، اجتماعى و فرهنگى عصر خلافت عباسى و ستم خلفای عباسی در حق آنان، برخی از علویان زيدى مسلک، قیام‌هایی بر ضد خلافت طراحی نمودند و درنتیجه، بحران‌های بسیاری برای عباسیان به وجود آمد؛ به‌گونه‌ای که سرکوبی و مقابله با این شورش‌ها، چالش اصلى خلافت عباسى بود. به‌ویژه که قیام‌های علویان در مناطق مختلفی مانند خراسان، حجاز و عراق، با استقبال مردم روبه‌رو گردید.
انتساب علویان به خاندان رسالت، در پیوستن مردم به آنان نقش بسیار زیادی داشت، اما ظلم عباسیان به مردم و علویان نیز در این زمینه بی‌تأثیر نبود؛ لذا قیام‌کنندگان نیز مردم را به «الرضا من آل محمد (ص)» و مبارزه با ظلم فرامی‌خواندند و مردم نیز به‌سرعت به آن می‌پیوستند. در این جهت، مأمون با طرح مسئله ولایت‌عهدی امام (ع)، شورش‌های مردمی را فرونشاند. اما از سوی دیگر، مسأله ولایت‌عهدی، نقطه عطفی در تاریخ تشیع به شمار می-آید که حقانیت امامان را در میان بسیاری از افراد جامعه اثبات کرد. در این مقاله به ولایت‌عهدی امام رضا (ع) و چگونگی تأثیر آن بر قیام‌های شیعی می‌پردازد.
واژگان کلیدی
امام رضا (ع)، قیام‌های شیعی، ولایت‌عهدی، مأمون، عباسیان، خراسان، مرو
منبع: فصلنامه سخن تاریخ، سال و شماره انتشار: تابستان 1388، شماره 5، (32 صفحه – از 128 تا 159)
