تمدن پژوهي در نظام علمي غرب، سابقه ای دیرینه دارد و چیستي تمدن اسلامی از این قاعده مستثنا نیست. هدف اصلي نگارش این مقاله شناخت چیستي تمدن اسلامي براساس تنوع رویکردهاست.
با توجه به مفهوم شناسی تمدن با رویکردهای ماهیت نگر، تمایزنگر، علت نگر و تحلیل مفهومی و با توجه به برخی ویژگیهای تمدن مانند نظام اجتماعی، این جهانی بودن، هماهنگی و همسویی عناصر آن، هویت و پویایی تمدن و سنخ شناسی مطالعات تمدنی در نظام علمی غرب، حداقل پنج رویکرد درباره چیستی تمدن اسلامی قابل استخراج است: رویکرد قائل به وحدت در عین تنوع تمدن اسلامی، رویکرد قائل به شان استقلالی تمدن اسلامی، رویکرد قائل به شان اسلامی- ایرانی و عاریه ای تمدن اسلامی، رویکرد قائل به جوهره غیر تمدنی و فرهنگی آنچه تمدن اسلامی نامیده می شود؛ رویکرد قائل به جوهره عربی داشتن تمدن اسلامی. این مقاله با رویکرد منطقی- تاریخی و با روش مبتنی بر استقراء تاریخی این پنج رویکرد را کاویده است.
واژه های کلیدی: چیستی تمدن، تمدن اسلامی، فون گرونبام، برنشو ویگ، ژزف بورلو، ارنست رنان، فیلیپ حتی.
*دانشجوی دکتری گرایش تاریخ و تمدن اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی.
**استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرای تهران.
دانلود متن کامل مقاله(فرمت پی دی اف، 500 کیلوبایت)
منبع: فصلنامه تاریخ اسلام،سال 13، ش2، تابستان 1391، شماره 50.
