رسول خدا(ص) رمضان را ماهی می‌دانند که نزد خدا بهترین ماه است و روزهای این ماه را بهترین روزها، شب‌های آن را بهترین شب‌ها و ساعت‌های آن را بهترین ساعت‌ها برمی‌شمرند. به فرموده ایشان رمضان ماهی است که خداوند بندگان خویش را به مهمانی حضرتش فراخوانده است. ضیافتی که نفس های انسان در آن حکم تسبیح و خواب در آن بسان عبادت است. (امالی، مجلس بیستم، ص 93) در این ماه خداوند خوان کرم خویش را گسترانیده است، اما مومنان برای آن که بهره مناسب از این ضیافت نصیبشان شود لازم است ظرفیت وجودی خویش را بالا ببرند.
بعضی از این راهکارها را در خطبه ای از رسول خدا(ص) که به مناسبت فرا رسیدن ماه رمضان گفته اند می توان یافت: «… خدای خویش را با نیت های درست و دل های پاکیزه از گناهان و صفات رذیله بخوانید تا شما را برای روزه داشتن و تلاوت قرآن در ماه رمضان توفیق عطا کند…». (امالی، ص 93)
و این راهکارها حتی در دعاهای ایشان نیز بیان شده است. علی(ع) فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله وقتی استهلال ماه رمضان میکرد، رو به قبله میایستاد و میگفت: اللهم اهله علینا بالامن و الایمان، و السلامه و الاسلام و العافیه المجلله و دفاع الاسقام و العون علی الصلاه و الصیام و تلاوه القرآن. اللهم سلمنا لشهر رمضان و تسلمه منا و سلمنا فیه حتی ینقضی عنا شهر رمضان و قد عفوت عنا و غفرت لنا و رحمتنا. (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 100) معنی دعای پیامبر این است که: «بار خدایا نو کن این ماه را بر ما به امنیت و ایمان و تندرستی و اسلام و عافیت شایان و دفع بیماری ها و کمک به نماز و روزه و شب زنده داری و تلاوت قرآن. بار خدایا ما را برای ماه رمضان سالم بدار و آن را از ما دریافت کن و ما را در آن سالم بدار تا ماه رمضان بر ما بگذرد و تو ما را عفو کرده باشی و ما را آمرزیده باشی و بر ما رحم نموده باشی.»
پیامبر اسلام(ص) تاکید فراوانی بر قرائت قرآن در ماه مبارک رمضان داشته اند. (امالی، ص 93 و ص 47 ) خاصه آن که اگر توجه داشته باشیم قرآن فقط برای قرائت و ثواب بردن نیست ، بلکه برنامه زندگی است و با تدبر در آن در واقع راه و روش زندگی و بندگی به مسلمانان آموزش داده می شود و اگر قرآن سرمشق قرار گیرد یک برنامه مطمئن در اختیار عموم مومنان قرار می گیرد.
افطارهای ساده برای همدلی
در ماه رمضان افطاری دادن سنت پسندیده ای است که در میان مومنان رسم است، اما با کمی دقت در سخنان رسول خدا(ص) درمی یابیم ایشان بر افطاری ساده تاکید داشته اند: «…کسی که در این ماه مؤمنی روزهدار را به افطار پذیرا شود ثواب آزاد کردن بندهای و آمرزش گناهان گذشتهاش را به پاداش این عمل دریافت میکند.
برخی گفتند: یا رسول الله، همگی ما قدرت نداریم که روزهداری را به افطار فراخوانیم، پس فرمود: خدای تبارک و تعالی کریم است و به کسی از شما که قادر نباشد جز با جرعه شیری آمیخته با آب یا شربتی از آب گوارا یا دانهای چند از خرما روزهداری را به افطار بخواند و تمکنی افزون از این نداشته باشد، همین ثواب را عطا میکند…». (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 95.)
در مسجد الحرام و مسجد نبوی روزهای دوشنبه و پنجشنبه که روزه مستحب است به هنگام افطار سفره ای عمومی از سوی برخی افراد پهن می شود که تنها با چند دانه خرما و جرعه ای چای از روزه داران پذیرایی می شود. این رسمی نکوست که می توان در ایام ماه مبارک در مساجد به صورت عمومی اجرا کرد تا هم از ثواب افطار روزه مومن بی بهره نمانیم و هم بر همدلی ها بیفزاییم و از سویی از اسراف ها جلوگیری نماییم.
البته گذشتن از مال فقط به افطار دادن محدود نمی شود. بلکه رسیدگی به تهیدستان سنت حسنه ای است که در ایام مبارک رسول خدا(ص) کمر همت بر آن می بستند.
سنتی که امروزه در ایران با عنوان گلریزان انجام می گیرد، می تواند نمونه ای از این موضوع باشد. آمده است : رسول خدا صلی الله علیه و آله چون ماه رمضان فرامیرسید اسیران را آزاد میکرد و به هر سائلی چیزی میداد. (ثواب الاعمال، ص 72 )
شاید بسیاری از ما افراد نیازمندی را در اطرافمان بشناسیم و چه چیز بهتر از این که به پیروی از سنت پیامبر بخشش داشته باشیم.
نگهداری زبان
روزه داری تنها زبان بستن از طعام نیست. زبان نگهداشتن از ناگفتنی ها موردی است که رسول خدا(ص) بر آن اصرار داشته اند. مثل آن که ایشان دشنام دادن را ناپسند دانسته و فرموده اند: «خدای تبارک و تعالی شش چیز را برای من ناپسند داشت و من آنها را برای اوصیایم از فرزندانم و پیروان ایشان بعد از من ناپسند داشتهام که یکی از آنها دشنام گفتن در حال روزه است». (من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 108 ) یا در جای دیگر می فرمایند: «هیچ بنده روزه داری نیست که او را دشنام بگویند و او بگوید: من روزهدار هستم، سلام بر تو، من همانند تو که دشنام میگویی تو را دشنام نمیگویم.» مگر آن که پروردگار تبارک و تعالی میگوید: بنده من از شر مشاجره و مبادله فحش با دیگر بندهام، به روزه پناه برد و از این رو من او را از دوزخ پناه دادم». (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 109 )
حال ما باید ببینیم وقتی در ترافیک می مانیم یا جایی معطلمان می کنند یا عصبانی می شویم، چقدر با زبان روزه دشنام می دهیم! این ماجرا را می توان آویزه گوش کرد و زبان را با الگوگیری از این اسوه حسنه کنترل کرد: رسول خدا(ص) زنی را دید که کنیزش را دشنام میگفت در حالی که روزهدار بود، پس رسول خدا(ص) فرمود تا طعامی حاضر کردند و به آن زن فرمود: بخور. زن گفت: من روزه دارم، پس پیامبر(ص) فرمود: چگونه روزه دار هستی در حالی که کنیزت را دشنام گفتی؟! روزه تنها امساک از خوردنی و نوشیدنی نیست. (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 109 ) امید که 30 روز روزه داری و دوری از دشنام دادن در تمام عمر عادتمان شود.
سحرهای بیدار با درودهای سرشار
سحرهای ماه رمضان برکتی خاص دارد که نباید آن را از دست داد. از امیرالمومنین(ع)، از پیامبر(ص) روایت شده است که فرمود: خداوند تبارک و تعالی و فرشتگانش بر کسانی که سحرها آمرزش میطلبند و سحری تناول میکنند، درود میفرستند، پس هر یک از شما را همی باید سحری تناول کند، اگرچه با شربتی از آب باشد. (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 135 )
حیف است که سحری را هرچند اندک باشد از دست دهیم زیرا پیامبران درباره آن فرموده اند: «سحری برکت است و امت من سحری را وانمیگذارد، اگر چه با خرمای خشکیده پوسیدهای باشد». (من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 135 )
ایشان سحری خوردن را راهکاری برای کمک به روزه داری می دانند و تنها به این نکته اکتفا نکرده اند بلکه در سخنی راهکار آماده سازی برای شب زنده داری را نیز معرفی می کنند. پیامبر عزیز اسلام می فرمایند: با خوردن سحری برای روزه روز و با خواب قیلوله برای شب زنده داری کمک بطلبید. (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 136 )
همت برای عبادت
روزهای آخر رمضان حال و هوای خاص خود را دارد، هم کم کم باید از این ماه خداحافظی کرد و هم زمانی است برای تلاش به منظور بهره بردن بیشتر از رحمت های الهی. دهه آخر این ماه فضیلت ویژه دارد زیرا احتمال دارد شب های قدر در آن واقع باشد.
علی(ع) فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله دهه آخر ماه مبارک رمضان بستر خود را جمع میکرد و کمر همت برای عبادت محکم میبست. (سنن النبی، ج 1، ص 296.)
امسال در دهه آخر رمضان می توان به عبادت پرداخت و این سخن را در ذهن زنده نگه داشت و آن را انگیزه ای برای شبیه کردن سبک زندگی مان به سبک زندگی بهترین خلق خدا دانست.
منابع:
1 ـ امالی الصدوق، شیخ صدوق، بیروت، انتشارات اعلمی، چاپ پنجم، 1400 قمری. 2 ـ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق، قم، انتشارات دارالرضی، چاپ اول، 1406. 3 ـ سنن النبی، علامه طباطبایی، تهران، انتشارات اسلامیه، چاپ هفتم، 1378. 4 ـ من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1404 قمری.
منبع: روزنامه جام جم،26 تیر 1392
