شاید در نظر ابتدایى، چنین تصوّر شود که با توجّه به اینکه امام خمینى(ره) تألیف مستقلّى در علم رجال از خود به جاى نگذاشته است، از مبانى رجالى منسجمى نیز برخوردار نیست، و ممکن است عده اى نیز این مسئله را بهانه اى براى خدشه در مبانى فقهى امام(ره) قرار دهند و بدین وسیله، نظرهاى فقهى ایشان و حتّى در مواردى نظریه ولایت فقیه را که امام(ره) در اثبات آن از روایات نیز استفاده مى کند، زیر سؤال ببرند. حتّى ممکن است قدم را از این هم فراتر گذاشته و در کمال اجتهاد امام(ره) خدشه کنند، با این استدلال که امام(ره) خود، در بیان شرایط اجتهاد، نیاز به علم رجال را اجمالاً متذکّر شده است.
ردّ این گونه خدشه ها و شبهات، جز با تحقیقى میدانى در آثار فقهیِ استدلالى امام(ره) امکان پذیر نیست؛ زیرا امام(ره) در این دسته از آثار خود، هنگام اتّخاذ فتوایى خاص در مسائل مختلف، ضمن نقد و بررسى ادلّه مسئله، به مسائل رجالى نیز نظر داشته و با توجّه به مبانى رجالى، فتواى خود را برگزیده است.
پس از این تحقیق، روشن خواهد شد که امام(ره)، داراى چنان مبانى و روش رجالیِ محکم و منسجمى است که نمونه آن را در آثار دیگر فقها (حتّى آنان که خود داراى کتب رجالى هستند)، کمتر مى توان مشاهده کرد.
در بیان انسجام مبانى رجالى، تذکّر این نکته کافى است که با آنکه کتب استدلالیِ فقهى امام(ره) در طول سالها به نگارش درآمده، امّا بجز مواردى اندک (آن هم در مورد اشخاص و نه مبانى)، تعارضى در این مبانى به چشم نمى خورد. در اینجا این احتمالْ تقویت مى شود که امام(ره) یا داراى حافظه اى بسیار قوى بوده، به گونه اى که مبانى خود در علم رجال و نیز آراى خود را در باب رجال اسناد از یاد نمى برده است و یا آنکه یادداشت ها یا جزوه اى مدوّن درباره این مبانى داشته که به دست ما نرسیده است.
مقاله حاضر، سعى دارد با توجّه به وسع خود و نیز قلّت بضاعت نگارنده آن، گوشه هایى از مبانى و آراى رجالى امام(ره) را به نمایش گذارد. به امید آنکه بزرگان این فن، با جمع آورى همه آنها، موسوعه اى رجالى از آثار آن بزرگوار تهیّه نمایند و بدین ترتیب، پرده از گوشه اى دیگر از دانش آن روشن ضمیر بردارند.
دانلود متن کامل مقاله(فرمت پی دی اف، 1 مگابایت و 62 کیلوبایت)
منبع: علوم حدیث، شماره 14.
