کتاب تاریخ‌واره علوم، سیاست، دیوان و هنر در اسلام، تلاش می‌کند بسیاری از تصاویر اصلی پدیده‌های تمدن مادی را در سایه اسلام پس از تنظیم یک دست آن با خطوطی که بیانگر شکل اصلی باشد ارائه کند تا بر گستره دریافت‌های کاوشگران و خوانندگان عرصه تاریخ و تاریخ علوم بیفزاید. این اثر در دو بخش تنظیم شده است که در بخش نخست آن با موضوع تمدن تازیان جاهلی، به معرفی تمدن تازیان حاشیه‌نشین در جاهلیت و تمدن تازیان شبه جزیره عربستان در جاهلیت می‌پردازد.
این کتاب در بخش دوم هم با عنوان تمدن تازیان مسلمان، موضوعات نظام‌های حکومتی در اسلام، خلافت اسلامی، وزارت، حکومت امیران، سلاطین و ملوک، پرده‌داری، کارگزاران و اداره ولایات، دیوان‌ها، شرطه پاسبان، قضا و دادگستری، تشکیلات نظامی، تشکیلات دریایی ناوگان، سامانه دارایی حکومت، ساختار اقتصادی، هنرها و حیات فکری را بررسی می‌کند.
سخن از پیشینه دانش‌های اسلامی و واکاوی ریشه هر یک از دانسته‌های اسلامی در بسترهایی مانند ریاضیات، دانش‌های آزمون‌پذیر، هنر، سپاه سالاری، دیوان‌داری و … است که تنها راه هستی شناسی قلمرو اسلام و قدم برداشتن در مسیر دانایی است که از بالندگی و برومندی مسلمانان نشان دارد.
درونمایه‌های این نگاشته، مزین به رنگ‌های گوهر دینی است و دستاوردهای دینی، علوم، سیاست دیوان و هنری مسلمانان را به خواننده معرفی می‌کند تا بتواند درک کند که مسلمانان با چینش شگفت‌انگیز این دستاوردها، توانسته‌اند تمدن عظیمی بسازند که هر بیننده‌ای انگشت شگفتی به دندان بگیرد و هر آگاهی را به این گواهی می‌کشاند که بسیاری از دانش‌ها را از گاهواره اسلام، به بلوغ رسیده‌اند.
کتاب در دو بخش تشکیل شده است:
بخش اول- تمدن تازیان جاهلی
به معرفی تمدن تازیان حاشیه‌نشین در جاهلیت و تمدن تازیان شبه جزیره عربستان در جاهلیت می‌پردازد.
بخش دوم- تمدن تازیان مسلمان
موضوعات نظام‌های حکومتی در اسلام، خلافت اسلامی، وزارت، حکومت امیران، سلاطین و ملوک، پرده‌داری، کارگزاران و اداره ولایات، دیوان‌ها، برید، شرطه پاسبان، قضا و دادگستری، تشکیلات نظامی، تشکیلات دریایی ناوگان، سامانه دارایی حکومت، ساختار اقتصادی، هنرها، حیات فکری را مورد بررسی قرار می‌دهد.
تاریخ‌واره علوم، سیاست، دیوان و هنر در اسلام[1] نوشته انور رفاعی با برگردان حمیدرضا آژیر در سال 1392 در بنیاد پژوهش‌های اسلامی در مشهد در 734 صفحه منتشر شده است.
[1] الاسلام فی حضارته و نظمه الاداریه و السیاسیه و الادبیه و العلمیه و الاجتماعیه و الاقتصادیه و النفیه
منبع: کتابخانه مجلس شورای اسلامی
