ترجمة تقویم البُلدانِ ابوافداء ایوبی، اثر عبدالعلی بیرجندی از سوی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی منتشر شده است. تقویم البُلدان، تألیف ابوالفداء ایوبی، از جغرافی‌دانان بزرگ سدة 7-8ق، یکی از آثار مهم و ارزندة جغرافیایی دورة اسلامی است که از سوی بسیاری از دانشمندان پس از خود، مورد توجّه قرار گرفته است.
این اثر که ترجمة عبدالعلی بیرجندی (م 934ق) مؤلف کثیرالآثار سدة 10ق است، ترجمة مفید و معتبری از تقویم‌البُلدان به زبان فارسی است که در بر دارندة اطلاعات مهم جغرافیایی و ضبط دقیق اسامی شهرها و … است. این ترجمه، به سبب افزودگی‌هایی که بر متن اصلی دارد و نیز محاسباتی که مترجم در خصوص مساحت اقلیمها و فاصلة شهرها از یکدیگر ارائه کرده، اهمیت فراوانی دارد.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه مصححان
متن ترجمه تقویم البلدان
مقاله‌ی اولی: در معرفت اقالیم و مواضع مشهوره و آنچه به آن متعلق است
مقاله‌ی دوم: در معرفت حدود ولایات و بحار و بُحیرات و اَنهار و جبال مشهوره
نمایه‌ی عام
براساس گزارش فهرستواره‌ی دنا در جلد سوم، صفحه 268 تنها دو نسخه خطی از ترجمه تقویم البلدان موجود است:
نسخه خطی کتابخانه دانشگاه تهران، شماره 1762، کاتب: یوسفای لیلانی، قرن 12.
نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، شماره 5532، بی‌تا.
کتاب تقویم البلدان ابوالفداء بارها مورد توجه مترجمان و مولفان قرون بعد از تألیف قرار گرفته است و به انحای مختلف مورد استفاده در منابع مهم تاریخی و جغرافیایی واقع شده است.
علاوه بر ترجمه بیرجندی، یک بار نیز توسط سلطان‌العلماء حسین بن محمد (1064ق) به فارسی برگردانده شده که دو نسخه از آن در کتابخانه های ایران موجود است. همچنین یک بار در قرن دهم هجری توسط مصطفی بن علی موقت (7979ق) به ترکی ترجمه شده که نسخه‌ای از آن در کتابخانه مجلس (ش 17740) موجود است.
در سال 1840 میلادی در پاریس چاپ منقحی از متن عربی این کتاب توسط رنو و دوسلان انجام گرفت؛ و در ایران در سال 1349 شمسی متن عربی کتاب توسط عبدالمحمد آیتی به فارسی ترجمه شد و توسط بنیاد فرهنگ ایران منتشر شد.
تصحیح مذکور بر پایة نسخة شمارة 1762 کتابخانة مرکزی دانشگاه انجام شده و نسخه‌ای دیگری نیز در کتابخانة آستان قدس رضوی به شمارة 5532 موجود است که بنا برگفتة مصححان مسئولان امر، به بهانه نفاست و منحصر بفرد بودن کتاب از ارائه تصویر نسخه به ایشان، خودداری کرده‌اند.
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، با همکاری انتشارات سفیر اردهال، ترجمة تقویم‌البُلدانِ ابوافداء ایوبی، اثر عبدالعلی بیرجندی را به تصحیح میرهاشم محدّث و یوسف بیگ‌باباپور منتشر کرده است.
منبع: کتابخانه مجلس.
