ناصرالدین‌شاه قاجار (حک: ۱۲۶۸ – ۱۳۱۳ق) را باید از حیث مدت و دوام سلطنت او واسطه‌العقد سلسله قاجاریه به‌شمار آورد. دوران سلطنت او از جهات عدیده یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخی ایران به‌شمار می‌آید؛ زیرا در دورۀ پنجاه‌سالۀ حکومت او تغییراتی در اوضاع ایران و جهان به‌وجود آمد که زمینه‌ساز انقلاب مشروطیت در عهد جانشین وی مظفرالدین‌شاه (حک: ۱۳۱۳ – ۱۳۲۴ق) شد.
شیوۀ حکومت ناصرالدین‌شاه در نوع خود منحصربه‌فرد و قابل بررسی است. او در ایالات و ولایات کارگزارانی داشت که امور حکومتی و عمرانی را توسط آنان انجام می‌داد که غالباً از حکام، خوانین، مالکان و مال‌داران طراز اول هر منطقه بودند.
یکی از عوامل برجستگی گیلان در عصر ناصری قرار گرفتن این سرزمین بر سر راه اروپا و سکونت و آمدوشد تجار مختلف داخلی و خارجی در این استان بود. کتاب «رجال گیلان در عصر ناصری» علاوه بر نگاهی به زندگی ناصرالدین‌شاه و رویدادهای مهم گیلان در پنجاه سال حکومت وی، به زندگی کسانی پرداخته است که در برهه‌ای از این حکومت پنجاه‌ساله در رخدادها و وقایع مهم نقشی بسزا داشته‌اند.
این کتاب پیش از هر چیز نگاهی دارد به زندگی این شاه قاجار و سپس شمه‌ای از رویدادهای گیلان در نیم‌قرن دوران سلطنت او را بازگو می‌کند.
در بخش دوم به شرح احوال ۹۲ نفر از مشاهیر رجال گیلان در آن دورۀ تاریخی و به تبع آن به معرفی تعدادی از مهم‌ترین نزدیکان آنان پرداخته شده است.
در مقدمۀ کتاب به طبقات اجتماعی گیلان همچون کشاورزان، صنعتکاران، تجار، کسبه به‌اجمال اشاره شده است. بخش دیگری از مقدمه نیز به علما و روحانیان گیلان در زمان ناصرالدین‌شاه پرداخته است.
سلطان صاحب قران، حکومت صدروزه، عصر تقی‌خانی، مخالفت با حکمران، دورۀ مدارا، هیجانات عمومی در موضوع هرات، تدبیر در برابر گرانی، آشوب رشت، تشکیل مصلحت‌خانه، دورۀ آبادانی، سفر شاه به گیلان، شورش در طالش، دست به دست شدن حکومت گیلان، حکمرانی داماد شاه، مجلس تنظیمات، حکم حاجی خمامی، بازهم آشوب طوالش، حکمران غایب، سفر ناتمام شاه به گیلان، حکومت حسام‌السلطنه، باز هم حاجی خمامی، شیوع وبا در گیلان، حکومت برادر شاه، آخرین حکمران گیلان در عصر ناصری موضوعاتی است که در بخش یک کتاب با عنوان «گیلان در عصر ناصری» بیان شده‌اند.
رجال گیلان در عصر ناصری
یوسفدهی: هومن، رجال گیلان در عصر ناصری، رشت، فرهنگ ایلیا، ۳۱۳ صفحه، ۱۳۹۳٫
