1. شناسنامه کتاب
بابایی، سعید؛ سیره امام صادق(ع) در برخورد با اهل سنت؛ قم: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، چ1، 1384ه.ش.، شمارگان:1400نسخه، 272ص، موضوع: 1. جعفر بن محمد(ع)، امام ششم، 80-148ق.؛ 2. جعفر بن محمد(ع)، امام ششم، 80-148ق.- نظریه های سیاسی و اجتماعی؛ 3. اسلام- فرقه ها؛ 4. عباسیان-تاریخ؛ 5. امویان-تاریخ؛ 6. فقیهان اهل سنت.
2. گزارش اجمالی محتوا و فصول
کتاب «سیره امام صادق(ع) در برخورد با اهل سنت» در چهار بخش تنظیم شده است. بخش نخست این کتاب، «سیره علمی امام صادق(ع)» نام دارد و از سه فصل با عناوین «خطوط کلی سیره علمی امام صادق(ع)»، «سیره امام صادق(ع) در برخورد با مذاهب و گروههای اهل سنت» و «سیره امام صادق(ع) در برخورد با بزرگان اهل سنت» تشکیل شده است.
در فصل اول این بخش، اصول و سیاستهای کلی فعالیتهای علمی- فرهنگی امام صادق(ع) را به سه گروه تقسیم می کند: 1. اصولی که تنها به شیعیان مربوط می شد؛ همانند معیارهایی که امام در صورت تعارض اخبار و نیاز به ترجیح یکی بر دیگری، به اصحاب آموزش داده است و نیز مانند ارجاع بعضی از اصحاب به برخی دیگر. 2. اصول و ضوابطی که امام در مورد اهل سنت، بیان کرده است؛ همانند تاکید امام بر الهامی بودن علوم خود و پیوستگی علمی او به علو امامان پیشین و رسول خدا(ص) که ایشان را از هرگونه استفاده علمی از عالمان روزگار خود بی نیاز می ساخت؛ 3. خطوط کلی که به گونه ای عام می فرمود و اختصاص به یکی از فریقین نداشت، بلکه شامل هردو گروه می گشت؛ مانند تاکید امام بر نوشتن احادیث و علوم. سپس، دسته اول را از موضوع بحث خارج می شمارد و به بررسی دسته دوم و سوم می پردازد.
در فصل دوم از بخش اول، ابتدا اندیشه های علمی مطرح در زمان امام صادق(ع) را به دو گروه عمده تقسیم می کند: 1. اندیشه های موجود نزد مسلمانان که در برخی مسائل دچار اختلاف و تعدد آرا شده بود. 2. آرا و اندیشه های کفرآمیز که از سوی برخی ملحدان مطرح می شد. سپس، مهمترین گروههای اهل سنت همعصر با امام(ع) را می شمارد: مرجئه، قدریه، جبریه، مشبهه، معتزله، قصّاص و متصوفه. در ادامه مواضع امام در برخورد با آنها را بیان می کند.
در فصل سوم این بخش، بر دیدگاههای کلی و جزئی امام صادق در برخورد با بزرگان اهل سنت تاکید می کند. بدین منظور ابتدا بزرگان معاصر امام را که دوران آن حضرت را درک کرده اند، معرفی و سپس گرایشهای علمی، سیاسی و اجتماعی شان را بررسی و با دیدگاههای امام صادق(ع) مقایسه می کند.
بخش دوم، سیره سیاسی امام صادق(ع) نام دارد و به سیره و برخورد سیاسی امام صادق(ع) با حاکمان بنی امیه که تنها راه مشروعیت خود را اعتراف به خلافت شیخین و نبود نص بر جانشینی رسول خدا(ملاکهای اهل سنت بودن) می دانستند و همچنین حاکمان بنی عباس، سفاح و منصور می پردازد. بدین منظور، ابتدا به برشمردن اصول و سیاستهای کلی امام می پردازد از قبیل: اصل تقیه، نفی مشروعیت خلافت خلفا، بازداشتن افراد از خدمت در دستگاه خلافت، بازداشتن از دوستی با بنی امیه، بازداشتن شیعیان از مراجعه به قضات و والیان، حمایت از قیامهای مردمی بر ضد حکومت ستمگر، به کارگیری مامورانی در دستگاه خلافت، نهی از همنشینی با والیان و کارگزاران حکومتی و رعایت احکام الهی. سپس، سیره سیاسی امام صادق(ع) را در عهد بنی امیه و بنی عباس بیان می کند.
در بخش سوم ذیل سیره اجتماعی امام صادق(ع)، روابط اجتماعی آن حضرت(ع) را با عموم مردم(یعنی اعم از اهل سنت و شیعیان) و روابط آن حضرت(ع) با اهل سنت را بررسی می کند و طی آن اصول کلی برخوردهای اجتماعی امام را می شمرد. اصولی از قبیل: تقیه، همنشینی با اهل سنت، عدم فراخوانی عامه به تشیع، ارتباط امام با همه گروهها، کمکهای مالی به مخالفان، سفارش به صله ارحام، سازمان دهی شیعیان در برابر دیگر فرقه ها، همدردی با همه مردم(شیعه و سنی)، سفارش به بی تفاوتی در برابر توهین به اهل بیت(ع)، بیان برخی واقعیتهای تاریخی.
بخش پایانی کتاب یعنی بخش چهارم، همراه با برنامه سازان نام دارد و به بیان رابطه فقه جعفری و عملکرد رسانه، پیشنهادهای برنامه ای و طرح برخی پرسشهای کارشناسی در موضوع کتاب می پردازد.
این تحقیق در تبیین سیره امام صادق(ع)، هم به برخوردهای شخصی امام با بزرگان اهل سنت استناد می کند و هم با شناسایی بزرگان اهل سنت همعصر با آن حضرت(ع)، آرا و اندیشه های آنان را توضیح داده و سپس گرایشهایی را که بیانگر موافقت یا مخالفت با امام صادق(ع) بوده اند، معرفی می کند.
مخاطب اصلی این کتاب برنامه سازان و فیلمنامه نویسانی اند که در پی شناسایی سیره امام صادق(ع) در برخورد با مخالفان و نیز زوایای زندگی آن امام بزرگوار هستند تا برای الگودهی به افکار عمومی از آن استفاده کنند. کتاب حاضر با بهره گیری از طیف متنوع و متعددی از منابع و عنوان بندیها و دسته بندیهای مناسب، اطلاعات درخور استفاده ای را برای علاقمندان به سیره امام صادق(ع) ارائه می دهد.
