کتاب «نقش شیعیان در ساختار حکومت عباسیان» به قلم رضیه سادات موحد ابطحی برای مطالعات شیعه‌شناسی منتشر شد. مولف این کتاب تلاش می کند با مراجعه به منابع متعدد و متنوع، گزارشی معتبر از این موضوع ارایه کند و همچنین از رویکرد مطلق نگری و نگاه تاریخی محض فاصله بگیرد.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «نقش شیعیان در ساختار حکومت عباسیان» تالیف رضیه سادات موحد ابطحی در چهار فصل کلی با عناوین «ساختار سیاسی حکومت عباسیان»، «چگونگی حضور شیعیان در ساختار حکومت عباسیان»، «علل حضور شیعیان در ساختار حکومت عباسیان» و «پیامدهای حضور شیعیان در ساختار قدرت عباسیان» تهیه و تنظیم شده و ضمن بررسی ساختار حکومت عباسیان به تبیین جایگاه و نقش شیعیان در برهه‌ای حساس از این حکومت دیرپا یعنی از خلافت ناصر تا سقوط بغداد می‌پردازد.
در بخشی از کتاب آمده است: «خلافت عباسیان تا اندازه زیادی، سازگار با نظریه اهل سنت بود و شیعیان که از جریانات موثر در روی کار آمدن آن‌ها بودند مورد ظلم و ستم و قلع و قمع قرار گرفتند. همواره درگیری میان دو حزب علوی و عباسی که در قالب بحث‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کلامی و ادبی آغاز شده بود به مرحله عمل و میدان جنگ نیز کشیده می‌شد. از این روست که شاهد تنوع قیام‌‌های شیعی در دوران عباسی هستیم.»
هریک از فصل‌های کتاب شامل چند گفتار است و در زیرعنوان هریک از گفتارها به موضوع‌های جداگانه‌ای پرداخته شده است. نویسنده در گفتار اول نخستین فصل کتاب با عنوان «ارتباطات عمومی» به موضوع‌هایی همچون، خلافت، ولایتعهدی، وزارت، امارت، قضاوت و ارتش و سپاه می‌پردازد و گفتار دوم نیز که «ارتباطات افقی» نام گرفته است به تبیین پیدایش دیوان‌ها، انواع آن‌ها و سیر تحول آن می‌پردازد.
فصل دوم کتاب «نقش شیعیان در ساختار حکومت عباسیان» دربردارنده دو گفتار با عناوین «از ابتدا تا عصر ناصر عباسی» و «از خلافت ناصر تا سقوط بغداد» به مباحثی از قبیل، مرحله تقیه تا ولایتعهدی امام رضا(ع)، رشد شیعیان در عصر آل بویه، دوران تقیه مجدد شیعیان و نهادهای تحت نفوذ شیعیان در عصر ناصر عباسی اشاره کرده است. فصل بعدی کتاب در دو گفتار به بررسی «عوامل بیرونی» و «عوامل درونی» حضور شیعیان در ساختار حکومت عباسیان می‌پردازد. نویسنده، ضعف خلافت، تغییر نگاه خلفای عباسی به شیعیان، منازعات عباسیان، خوارزمشاهیان و اقبال مردم در گزینش شیعیان را از عوامل بیرونی و تحول مفهوم حکومت جایز نزد شیعیان، اندیشه حفظ جامعه شیعی، برجستگی و کاردانی شیعیان و افزایش توانمندی‌های شیعیان را از عوامل درونی حضور موثر آن‌ها در حکومت عباسیان می‌داند.
فصل پایانی کتاب نیز در سه گفتار آمده است. «ایجاد روابط دوستانه با حکومت‌ها و بهره‌مندی از حمایت‌های آن‌ها»، «حادثه سقوط بغداد و نقش ابن علقمی در آن» و «چرخش قدرت به سمت تشیع» بخش‌های گفتار اول فصل چهارم به‌شمار می‌آیند. گفتار دوم این فصل با عنوان «پیامدهای اجتماعی» بخش‌های «بهبود وضع اجتماعی و رفاهی شیعیان»، «توجه به شعایر مذهبی شیعیان» و «کاهش درگیری شیعه و سنی» را شامل می‌شود. «پیامدهای علمی و فرهنگی» عنوان گفتار پایانی فصل چهارم کتاب است که چهار بخش «آمیختگی تشیع با فتوت و نزدیک شدن آن به تصوف»، «گسترش نهادهای علمی و آموزشی»، «حمایت از تالیفات شیعی» و «عمومی‌سازی فرهنگ تشیع» را دربرمی‌گیرد.
در قسمتی از کتاب درباره افزایش توانمندی‌های شیعیان در بعد اجتماعی آمده است: «در پی افزایش توانایی‌های شیعیان در بعد علمی و سیاسی، در حوزه اجتماعی، اطلاعات محدودی که منابع تاریخی به ما می‌دهند، از فعال بودن برخی گروه‌ها و طبقات حکایت دارد. مسایل اجتماعی در غوغاهای سیاسی و نظامی گمشده و بیشتر تاریخ‌نگاری حول حوادث و وقایع ثبت شده است. فعالیت شیعیان در حوزه‌های کتابت، تجارت، شعر، وعظ و خطابه، و محافل علمی و تدریس از این نمونه‌ها است.»
چاپ نخست کتاب «نقش شیعیان در ساختار حکومت عباسیان» به قلم رضیه سادات موحد ابطحی در 319 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای پنج هزار و 700 تومان از سوی انتشارات شیعه‌شناسی راهی بازار کتاب شده است.
