آکادمی ژئوپلتیک پاریس (AGP) در اوایل سال 2012 میلادی و به مناسبت تعیین شهر نجف اشرف از سوی سازمان ایسسکو، به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی در سال 2012، کنفرانسی را تحت عنوان "ژئو پلتیک نجف" برگزار نمود که طی آن صاحب‌نظران مسائل خاورمیانه و متخصصین شیعه‌شناس از کشورهای مختلف به ارائه دیدگاه‌های خویش در خصوص جایگاه این شهر شیعی و حوزه علمیه آن و مراجع شیعه و دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی آنان پرداختند و به ویژه موقعیت این شهر و حوزه علمیه آن را در جهان تشیع و در تحولات سیاسی کشورهای مسلمان مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند.
مجموعه مقالات این کنفرانس در ماه نوامبر 2012 از سوی آکادمی ژئوپلتیک پاریس در یک جلد کتاب با حجم نسبتاً زیاد (522 صفحه) منتشر شده است. این رویداد زمینه بررسی مختصر این کنفرانس و سخنرانی‌های ارائه شده در آن را برای رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در پاریس فراهم نمود.
مقالات ارائه شده در کنفرانس
1. «تحول در آموزش و الهیات شیعی» – علی راستبین (رئیس آکادمی ژئوپلتیک پاریس)
اولین مقاله ارائه شده در همایش "ژئوپلتیک شیعه" از سوی دکتر علی راستبین، رئیس آکادمی ژئوپلتیک پاریس مطرح گردید. وی در این مقاله ابتدا به تشریح خصوصیات ژئوپلتیکی و جغرافیایی عراق و بیان تنوعات قومی و مذهبی این کشور می‌پردازد و سپس جایگاه نجف را در اعتقادات و مبانی قدرت فکری تشیع توضیح می‌دهد. وی نجف را پایگاه اصلی تشیع در دنیای حاضر می‌داند که به تغذیه فکری جریانات شیعی در نقاط مختلف دنیا می‌پردازد. در عین حال نویسنده به رقابت قم با نجف و تشیع ایرانی با جریانات شیعی عراق نیز اشاراتی به عمل می‌آورد. نویسنده اما نجف را در کنار آتن و رم یکی از سه شهر مهمی تلقی می‌کند که شعاع تأثیرات فکری آنها در دوران‌های مختلف با یکدیگر قابل مقایسه‌اند. راستبین همچنین ضمن مروری خلاصه بر تاریخ اسلام در دوران‌های اولیه و زمان خلفا و ائمه بعدی شیعه به تشریح شیوه‌های آموزش در طول تاریخ در حوزه علمیه نجف و حوزه‌های شیعی و مبانی الهیات شیعی نیز می‌پردازد و از مرجعیت و اجتهاد و مراتب روحانیت شیعی و جایگاه اجتماعی و سیاسی آنان سخن به میان می‌آورد. در عین حال نویسنده اشاراتی نیز به شیوه‌های آموزشی در حوزه‌های اهل سنت در مکه و مدینه وحوزه‌های شیعی در کوفه، بصره، بغداد، یمن، حله، جبل‌عامل، قم، مشهد، اصفهان، ری و قزوین بعمل می‌آورد و درباره علوم حوزوی مانند حدیث، درایت، رجال، تفسیر، منطق، فلسفه، کلام، فقه، عرفان، ریاضیات و هرمنوتیک نیز توضیحاتی ارائه می‌دهد.
2. «نجف: یک شهر جهانی در حال ظهور»- ژرار فرانسوا دومون(استاد دانشگاه سوربون)
نویسنده مقاله فوق ابتدا به تشریح مفهوم شهر جهانی یا شهر- جهان می‌پردازد و از نقطه‌نظر فرناند برودل که شهرهای ونیز، لندن و نیویورک را مصادیقی از شهر جهانی دانسته است، به بررسی این سوال می‌پردازد که با توجه به محصور بودن عراق از نظر جغرافیایی و ژئوپلتیکی آیا می‌توان نجف را یک شهر جهانی تلقی نمود. در عین حالی که معیارهای اقتصادی برای این‌که یک شهر را بتوان شهر جهانی محسوب نمود از اهمیت به‌سزایی برخوردارند، نجف بدون دارا بودن این معیارها تنها از لحاظ تاثیرات فرهنگی قابل ملاحظه است. به اعتقاد نویسنده نجف سومین مکان مقدس دنیای اسلام به شمار می‌رود و از لحاظ دارا بودن کتب و منابع شیعی و حوزه علمیه خاص خود منحصر به فرد می‌باشد. نجف اگر چه در دوران دیکتاتوری صدام جایگاه واقعی خود را از دست داده بود، اما پس از سقوط صدام با دارا بودن حدود 700 هزار نفر جمعیت سالیانه پذیرای حدود دو میلیون زائر می‌باشد و مهاجرین زیادی از جوامع مختلف در سالهای اخیر در آن ساکن شده‌اند و ابعاد بین‌المللی آن را افزایش داده‌اند و به تبدیل شدن آن به "شهر جهانی" کمک کرده‌اند. وجود حرم امام علی(ع) در این شهر و یک قبرستان عظیم (وادی السلام) که بی‌تردید بزرگترین قبرستان جهان محسوب می‌شود (حدود 15 میلیون قبر در این قبرستان وجود دارد)، آن را به شهری بی‌بدیل در خاورمیانه تبدیل کرده است که بر خلاف مکه که بر روی غیرمسلمانان بسته است، امکان حضور غیرمسلمانان نیز در آن وجود دارد و علاوه بر این موقعیت جغرافیایی آن در حوزه بین‌النهرین بتدریج جایگاه منطقه‌ای و جهانی آن را تقویت می‌کند.
3. «مراحل تاریخی شهر نجف اشرف» – حسن عیسی‌الحکیم(رئیس سابق دانشگاه کوفه و دبیرکل بنیاد میراث نجف)
نویسنده در این مقاله دوران‌های مختلف تاریخی شهر نجف را مورد تجزیه و تحلیل تاریخی و اجتماعی قرار می‌دهد و بویژه مکان‌های زیارتی، عمارت‌های مذهبی، کاخ‌ها و سایر بناهای این شهر و بخصوص قبرستان عظیم آن را معرفی می‌کند.
همچنین ماجراهای سیاسی و تحولات اجتماعی واقع شده در این شهر از دید توصیفی و تحلیلی نویسنده مقاله دور نمانده است: جهاد ضد انگلیسی سالهای 1914 میلادی، انقلاب شهری سال 1918 و سپس وقوع انقلاب سال 1920 علیه انگلیس‌ها از جمله وقایعی هستند که نویسنده به تشریح نقش و تاثیر این شهر در آنها پرداخته است. بررسی زندگی رجال مذهبی، ادبا، شعرا و شخصیت‌های مطرح این شهر نیز از جمله مباحث جالب این مقاله می‌باشد. نویسنده معتقد است که این شهر پس از تهاجم سال 2003 آمریکائی‌ها به عراق متحمل خسارات و تلفات بسیار قابل توجهی شده است که آثار مخرب آنها را بر وضعیت و تاثیرات فکری و فرهنگی آن به هیچ‌وجه نمی‌توان نادیده گرفت.
4. «دیدگاه آیت‌الله سیستانی در زمینه بازیابی جایگاه شهر نجف بعنوان پایتخت فرهنگی اسلام» – حیدر عبدالرزاق کامونا (استاد معماری و طراحی شهری دانشگاه بغداد)
نویسنده در این مقاله تلاش دارد تا نشان دهد که چگونه می‌توان با حفظ بافت سنتی و قدیمی شهرهای مذهبی عراق بویژه نجف اشرف، از طریق معماری نوین اصلاحات شهرسازی و طراحی جدید شهری را در آنها اجرا نمود. وی در این خصوص با توجه به مصوبه سازمان آیسسکو در سال 2012 در زمینه تعیین شهر نجف بعنوان پایتخت فرهنگ اسلامی و با عنایت به دیدگاه‌های آیت‌الله سیستانی و با تاکید بر تخصص و تجربیات خود در حوزه معماری و طراحی شهری نقطه نظرات خاص خود را در زمینه چگونگی بازسازی و بهسازی بافت‌های قدیمی و زیرساخت‌های اساسی شهر نجف مطرح می‌سازد.
نویسنده همچنین پیشنهاد می‌نماید که سازمان یونسکو شهر نجف را به عنوان میراث جهانی ثبت کند تا از وارد آمدن خسارات بیشتر به این شهر ممانعت بعمل آمده و زمینه‌های لازم برای بازسازی آن بیشتر فراهم گردد.
5. «میراث تاریخی و معماری شهر نجف»– حیدرعبدالرزاق کامونا(استاد معماری و طراحی شهری دانشگاه بغداد)
نویسنده در این مقاله معتقد است که با توجه به وجود بناهای مقدس و مکان‌های تاریخی و آثار معماری قابل ملاحظه در شهر نجف این شهر را می‌توان از جمله اماکن مهم در زمینه دارا بودن میراث تاریخی و معماری جهانی تلقی نمود.
وی به تاریخچه ساخت این شهر و ویژگیهای جغرافیایی و معماری آن اشاره نموده و بویژه موقعیت حرم امام علی(ع) را از لحاظ طراحی و معماری و از جنبه وضعیت مکانی و جغرافیایی تشریح می‌کند.
بررسی تاریخچه شهر نجف در آثار شرق‌شناسان و جهانگردان و موقعیت جغرافیایی و وضعیت آب و هوایی آن بخش مهم دیگری از مقاله را به خود اختصاص می‌دهد.
6.«نجف اشرف: فضای معنوی و بعد دنیوی»- لطیفه بوطاهر(پژوهشگر علوم سیاسی و همکار آکادمی ژئوپلتیک پاریس)
نویسنده در این مقاله ضمن تشریح فضای معنوی شهر نجف بخاطر قرار گرفتن حرم امام علی(ع) در آن به موقعیت محوری آن در بسط معنویت و فرهنگ شیعی- اسلامی اشاراتی بعمل می‌آورد. توضیح مبانی دینی امامت در اسلام و مرجعیت بعنوان استمرار نهاد امامت در شیعه و تشریح جایگاه حوزه‌های علمیه در تربیت فقها و مراجع از دیگر مباحث مطرح شده در این مقاله می‌باشند. به اعتقاد نویسنده، ظهور و تقویت سکولاریسم در عراق تا اندازه قابل ملاحظه‌ای در دهه‌های گذشته باعث تضعیف موقعیت و قدرت معنوی و سیاسی نجف شده است اما بتدریج با تحولات سیاسی جدید نجف در حال بازیابی جایگاه و نفوذ از دست رفته خود می‌باشد.
7.«نجف اشرف و چالش‌های جهان معاصر»– عباس‌علی‌حسین الفهام (معاون ریاست دانشگاه کوفه)
از نظر نویسنده این مقاله، جهان معاصر چالش‌های متعددی را در قبال جایگاه و موقعیت شهر نجف مطرح ساخته است که عبارتند از:
– چالش‌های جهانی‌سازی
– چالش انفتاح به سوی دیگران
– چالش سنت در برابر علوم مدرن
– چالش بازسازی و مبانی شکوفایی
در تشریح این چالش‌ها و تاثیرات آنها بر موقعیت محوری شهر نجف، نویسنده ابتدا به توضیح ماهیت جهانی شهر نجف بر مبنای محوریت فرهنگی آن می‌پردازد و سپس تک تک چالش‌های مطرح شده را توضیح داده و پیامدهای آنها را تشریح می‌کند.
8.«نجف: شهر تعلیمی و آموزشی» – محمد لاربی‌حوات (پژوهشگر وابسته به آکادمی ژئوپلتیک پاریس)
نویسنده در این مقاله ابتدا به تشریح مفهوم شهر تعلیمی و آموزشی(VILLE EDUCATRICE) می‌پردازد و در این خصوص بویژه به دیدگاه‌های ابن خلدون اشاراتی بعمل می‌آورد. از نظر وی ارائه آموزش‌های مشترک بشری، احترام به محیط زیست، آمادگی برای پذیرش مدرنیته و تامین نیازهای انسانی بشر امروزی از جمله خصوصیاتی است که علاوه بر وجود یک حوزه علمیه قدیمی و قدرتمند در شهر نجف وجود دارند و می‌توانند آن را از جمله مصادیق شهر تعلیمی قرار دهند.
در ادامه مقاله نویسنده به تشریح مراحل مختلف رشد و آموزش علمی در حوزه علمیه نجف می‌پردازد و جایگاه این شهر را در ارتقاء مراتب علمی در حوزه دینی و اعتقادی تشریح می‌کند.
9. «همزیستی موفق: از طریق گفتگو یا قدرت شمشیر؟» – سید حامد الکواز الجشام (مدرس تاریخ تمدن و ادبیات تطبیقی در دانشگاه هنر- دانشگاه کوفه)
نویسنده در این مقاله با اشاره به نمونه تاریخی تلاش علی(ع) در همزیستی با مخالفین خود تلاش می‌کند تا با مبنا قراردادن عقاید مشترکی همچون وحدت خالق(توحید) و تنوع ادیان، مبحث همزیستی را در جوامع دارای تفاوت‌های دینی و مذهبی مطرح سازد. به اعتقاد وی اسلام و منابع اصیل آن یعنی قرآن، سنت پیامبر و سیره رهبران دینی بویژه امام علی(ع) می‌تواند استراتژی همزیستی مسالمت‌آمیز را برای مسلمانان مطرح و پیاده سازد. مقاله با بررسی شخصیت امام علی(ع) و سوابق مجاهدت‌های وی در جنگ‌های صدر اسلام آغاز می‌شود و سپس ابعاد رهبری و مدیریتی آن حضرت از خلال سخنان وی در نهج‌البلاغه و تاکید بر همزیستی و صلح و مسالمت در جامعه مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت شخصیت علی(ع) بعنوان رهبری که صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز اساس و محور اقدامات وی را تشکیل می‌داده است، مطرح گشته و مستنداتی از نهج‌البلاغه در اثبات این نکته مورد اشاره واقع می‌شوند.
10.«کودکان نجف اشرف بین واقعیت‌ها و چشم‌اندازها» – هشمیه حامد جعفر (مدیر بخش آموزش بنیانی و کودکان- دانشکده تربیت اسلامی، دانشگاه کوفه)
نویسنده در این مقاله ابتدا به جایگاه محوری کودکان در تعالیم و آموزش‌های اسلامی و از منظر قرآن می‌پردازد و سپس به سیره نبوی در خصوص توجه به کودکان و ضرورت تحکیم آموزش‌های تربیتی برای آنان اشاره می‌کند. وی همچنین با اشاره به منابع اعتقادی در خصوص شخصیت‌های بزرگ دینی و دوران کودکی آنان از کودکی پیامبر اسلام، حضرت اسماعیل، حضرت یوسف، حضرت موسی، حضرت عیسی، و ویژگیهای آنان یاد می‌کند و بویژه وظایف پدران و مادران در قبال فرزندان از منظر اسلام را مورد اشاره قرار می‌دهد.
نویسنده در بخش دوم مقاله وضعیت کودکان در عراق را از دهه‌های گذشته تا کنون مورد تجزیه وتحلیل قرار می‌دهد و مخاطراتی را که کودکان عراقی با آنها مواجه می‌باشند، توضیح داده و تشریح می‌کند. در انتهای مقاله وضعیت کودکان شهر نجف با اشاره به آمار و ارقام موجود در خصوص شرایط آموزشی، تحصیلی و بهداشتی آنان مورد بررسی قرار می‌گیرد. نویسنده با اشاره به تعیین شهر نجف اشرف در سال 2012 از سوی سازمان آیسسکو بعنوان پایتخت فرهنگ اسلامی برضرورت ارتقاء وضعیت تعلیم و تربیت و شرایط و کیفیت زندگی کودکان این شهر تاکید بعمل می‌آورد و پیشنهاداتی را در این زمینه مطرح می‌سازد.
11. «حوزه نجف بین گذشته و آینده» – سابرینا مرون (استاد متخصص شیعه‌شناسی دانشگاه سوربن پاریس)
خانم دکتر سابرینا مرون، استاد برجسته شیعه‌شناس دانشگاه سوربون سخنران دیگر این همایش بود که تحت عنوان" حوزه نجف بین گذشته و آینده " مطالبی را ارائه نمود. به اعتقاد خانم مرون حوزه نجف از قدمتی بیش از زمان شیخ طوسی برخوردار است و لذا نمی‌توان شیخ طوسی را اولین فرد تاثیرگذار در شکل‌گیری و گسترش این حوزه تلقی نمود. در واقع از دیدگاه مرون، شکوفایی علمی و رشد فرهنگی- اعتقادی حوزه نجف به نوعی مرهون عقل‌گرایی شیعی و نهادسازی این مذهب می‌باشد. خانم مرون در ادامه به تشریح شیوه آموزشی آزادانه و مستقل حوزه نجف می‌پردازد که به نظر وی همواره استقلال خود را از قدرت سیاسی حفظ کرده است. در عین حال این حوزه ضمن حفظ آزادی و استقلال طلاب علوم دینی، موضع‌گیری متعهدانه آنها را نیز ترویج و ترغیب می‌کند. در این حوزه صرفاً به انتقال دانش از نسلی به نسل دیگر اکتفا نمی‌شود بلکه نوعی متدولوژی تعقلی دینی را در دانش‌آموختگان خود تقویت می‌نماید و بویژه فقه و تفقه را برجسته می‌سازد.
خانم مرون ضمن اشاره به تحولات فکری رخ داده در حوزه نجف طی دهه‌های گذشته به ورود علوم دیگری نظیر جامعه‌شناسی، روانشناسی و زبان‌های خارجی در حوزه‌های علمیه شیعی می‌پردازد و معتقد است که در دهه‌های اخیر اسلام شیعی توانسته است بتدریج راه سومی را فیمابین مارکسیسم و لیبرالیسم ارائه نماید. البته طی دهه 1970 صدام حسین توانست مبارزه‌ای را علیه مذهبیون شیعی راه اندازد که نتیجه آن ورود تعداد قابل توجهی از این افراد به دانشگاه‌ها بود که زمینه را برای نزدیکی افکار روحانیون و دانشگاهیان فراهم ساخت.
به نظر خانم مرون حوزه نجف در رقابت با حوزه قم قرار دارد و هر دو تلاش می‌کنند تا جایگاه اصلی و محوری را در آموزش‌های شیعی به خود اختصاص دهند. معذلک به اعتقاد نویسنده حوزه‌های علمیه شیعه هنوز از مغلق‌گویی و پیچیده‌نویسی رنج می‌برند و گویی با زبان جوامع خود بیگانه‌اند و کلام و نوشتار آنها برای مردم عادی چندان قابل فهم نیست. همچنین عدم آشنایی این حوزه‌ها با ادیان دیگر و با جهان خارج به اعتقاد خانم مرون، از دیگر نقاط ضعف حوزه‌های شیعی محسوب می‌شوند.
{jcomments on}
