ابوبکر محمّد زَکَریای رازی پزشک، فیلسوف و شیمیدان ایرانی که آثار ماندگاری در زمینه ی پزشکی، شیمی و فلسفه دارد و به عنوان کاشف الکل و جوهرگوکرد ( اسید سولفوریک ) شناخته می شود، غره (اول) ماه شعبان سال 251 ق در ری به دنیا آمد، و دوران کودکی و نوجوانی و جوانی‌اش را دراین شهر گذراند.
وی را جالینوس عرب نیز گفته اند[1].چنین شهرت دارد که در جوانی به زرگری و کیماگری اشتغال داشته است[2] و پس از آن که به خاطر آن بینایی اش دچار آسیب گشت، در بزرگسالی به طبابت روی آورد. وی طب را در بغداد آموخت و مدتی هم ریاست بیمارستان معتضدی آن شهر را برعهده داشته است.
رازی پس از مرگ معتضد خلیفه عباسی(289-279 ق )، به ری بازگشت و عهده‌دار ریاست بیمارستان ری شد و تا پایان عمر در این شهر به درمان بیماران مشغول بود. رازی در آخر عمرش نابینا شد. وی سرانجام در پنجم شعبان ۳۱۳ ه.ق درگذشت[3]. عده ای رازی راشاگرد علی بن ربن طبری[4] و ابوزید بلخی[5] می دانند، اما برخی این موضوع را رد می کنند. ناصر خسرو هم از فردی به نام ابوالعباس ایرانشهری به‌عنوان «استاد و مقدم» محمد زکریا نام می‌برد[6] اما هیچ نشانی از این شخص به‌دست نیامده‌است.
رازی آثار بسیاری در زمینه های پزشکی، فلسفه، شیمی و دین داشته است. ابن‌الندیم در کتاب «الفهرست» خود تعداد آثار رازی را یک‌صد و شصت و هفت[7] و ابوریحان بیرونی در کتاب «فهرست کتب رازی» یک‌صد و هشتاد و چهار دانسته‌اند.محمود نجم‌آبادی استاد دانشگاه تهران کتابی به عنوان: مولفات و مصنفات ابوبکر محمدبن زکریای رازی نوشته‌است. که در سال ۱۳۳۹ به‌وسیله انتشارات دانشگاه تهران چاپ شده‌است در این کتاب فهرست‌های ارائه شده توسط ابن الندیم و ابوریحان بیرونی[8] و قفطی و ابن اصیبعه با یک‌دیگر تطبیق داده شده‌است و در مجموع دویست وهفتادویک کتاب و رساله و مقاله فهرست شده‌است.[9]
پی نوشت:
[1]- ابن ابی اصیبعه، عیون الانباء فی طبقات الاطباء، تحقیق نجار عامر، نش الهیءه المصریه العامه للکتب، قاهره ، ص 415.
[2]- بیهقی علی بن زید بیهقی، دره الاخبار و لمعه الانوار، ترجمه منشی یزدی ناصرالدین،تهران، نشر حکمت ، ص 209.
[3]- بیرونی محمدبن احمد، رساله ابی ریحان فی فهرست کتب الرازی، ترجمه مهدی محقق،انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۲، ص 5.
[4]- عیون الانباء فی طبقات الاطباء، ص 414.
[5]- محمد بن اسحاق ابن ندیم، الفهرست، ترجمه رضا تجدد، نشر دانشگاه تهران، تهران 1351، ص 299.
[6]- ناصر خسرو، زاد المسافرین، به کوشش موسسه احیاء طب، نشر جلال الدین ، قم 1378،ص 98.
[7]- ابن ندیم، الفهرست،
[8]- فی فهرست رازی
[9]- ن ک : نجم آبادی محمود، مولفات و مصنفات رازی،، انتشارات دانشگاه تهران، تهران 1339ش.
