آیت الله سید محمدکاظم طباطبائی یزدی، معروف به صاحب عروه،در نوزدهم ذی الحجه سال 1247 ق، در دهی نزدیک یزد به دنیا آمد.[1]
دروس مقدماتی را در مدرسه علمیه دو منار یزد گذراند؛ سپس برای فراگیری سطوح بالاتر راهی مشهد شد، و پس از آموختن هیأت و ریاضیات ، راهی اصفهان گردید و از محضر علمای وقت آنجا مانند شیخ محمدباقر نجفی(۱۳۰۱ق )، سید محمدباقر خوانساری (1313 ق) ، آیت اللّه میرزا محمّدهاشم چهارسوقی( 1318 ق) و آیت اللّه ملامحمّد جعفرآبادی، کسب علم و فضل نمود و از مرحوم نجفی اجازه اجتهاد گرفت.
در 1281ه ق همزمان با وفات شیخ انصاری وارد نجف اشرف گردید و از محضر میرزای شیرازی، شیخ مهدی جعفری، و آیت الله شیخ مهدی آل کاشف الغطاکسب فیض کرد[2] تا آن که خود مستقلاً در نجف به تدریس و تعلیم پرداخت و دیری نگذشت که از بزرگ ترین مراجع عصر خود شد؛ و پس از در گذشت مرحوم آخوند خراسانی، اکثریت قاطع شیعیان ، مقلد و مطیع فتوای او شدند.[3]
حوزه درسی بزرگی داشت [4]و از موقعیت و نفوذ اجتماعی بالایی برخوداربود به گونه ای که مخالفانش نظیر احمد کسروی[5]، مهدی ملک زاده[6] و یحیی دولت آبادی[7]نیز بدان معترف بودند.اثر مهم و مشهور وی العروةالوثقی نام دارد. شهرت کتاب به حدی است که مؤلف آن در بین علمای شیعه به «صاحب عروه» معروف است. این کتاب شامل ابواب مختلف فقه شیعه است و با۳۲۶۰ مساله در سه جلد تالیف شده‌است. برخی نویسندهٔ کتاب را آغازگر دوره ی جدیدی در فقه شیعه دانسته‌اند.[8]
در جریان نهضت مشروطه با وجود حمایت اولیه به ویژه در واقعه مسیو نوز بلژیکی و درخواست عدالتخانه[9]، اما در ادامه ی آن به دلیل مشاهده نفوذ افکار ضدّ دینی توسط طیف روشنفکران غرب زده، و برای کشف حقایق سکوت کرد، و در تحولات بعدی، بویژه اعلام اعتراض شیخ فضل الله نوری به قانون اساسی و مجلس به حمایت همه جانبه شیخ فضل الله پرداخت[10]وهم سو با وی به دنبال تحقق مشروطه مشروعه بود و زمانی که شیخ به حرم حضرت عبدالعظیم (در شهر ری) پناهنده شد، سید مجدانه به حمایت از اهداف او برخاستو به انتقاد از مشروطیت روی آورد. وی از تأیید مجلس شورای ملیتا پایان عمرخودداری کرد و حمایت از آن نهاد قانون گذاری را منوط به انطباق کامل مصوّبات آن با موازین شرع نمود.
مخالفان سید پس از ناامیدی در جذب سید به تهدید و ارعاب[11] و ترور شخصیت[12] وی دست زدند.آیت اللّه یزدی، در روز 28 رجب سال 1337 ه ق در اوج رهبری مبارزات شیعیان عراق علیه سلطه استعمار انگلیس، بر اثر بیماری ذات الریّه درگذشت و در در باب طوسی صحن مرتضوی به خاک سپرده شد.کنگره بزرگداشتی برای وی درتاریخ 24 اسفند ماه 1391 در مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) قم برگزار شد.
پی نوشت:
[1]- ابوالحسنی منذر، آیت الله العظمی سید محمدکاظم طباطبائی یزدی پرچمدار عرصه جهاد و اجتهاد، ستاد بزرگداشت آیت الله آقا سید محمد کاظم یزدی، 1417ق، ص 1.
[2]- بذر افشان، مرتضی، سید محمدکاظم یزدی فقیه دور اندیش، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، 1376ش، ص 38.
[3]- مدرسی تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج 4، چاپخانه شرکت سهامی طبع کتاب، 1328 ش، ص 43.
[4]- نامدار، مظفر، «اسوه فقاهت و سیاست»، تاملاتی سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، به اهتمام موسی نجفی، ج 5، چ 1، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1377ش ، ص 27.
[5]- کسروی، احمد؛ تاریخ مشروطه ایران، چ 5، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات امیر کبیر، 1340ش، ص 381.
[6]- ملک زاده، مهدی، تاریخ مشروطه ایران، ج 3، چ 2، تهران، علمی، 1363ش، ص 512.
[7]- دولت آبادی، یحیی، حیات یحیی، ج 4، چ 3، تهران، عطار، 1361ش.، ص 13.
[8]- زندگی نامه سید محمد کاظم طباطایی، به نقل از سایت کنگره
[9]- ابوالحسنی (منذر)، علی، سلطنت علم و دولت فقر، چ 1، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374ش، ص 719
[10]- رضوانی، هما، (به کوشش) لوایح آقا شیخ فضل الله نوری، تهران، تاریخ ایران، 1362ش، ص 65.
[11]- احمد کسروی، تاریخ مشروطه ایران، ص 381.
[12]- مهدی ملک زاده، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج3، ص 478 و احمد کسروی، تاریخ مشروطه ایران، ص 381.
