جنگ یرموک در سال پانزدهم هجری قمری، اصلی ترین جنگ منطقه شام و فتح الفتوح آن سرزمین در دوره ی فتوحات اسلامی محسوب می شود.
فتح منطقه شام در زمان نخستین خلفاء صورت گرفت و از سال 16 هجری قمری تا 27 ه ق طول کشید. مسلمانان سه نبرد مهم اجنادین، مرج الصفر و یرموک را با نیروهای بیزانس و متحدان آن انجام دادند.[1]
این جنگ بزرگ آخرین تلاش مهم امپراطوری روم شرقی برای حفظ شامات بود، که دو سپاه در منطقه یرموک روبروی هم ایستادند،[2] از این رو، به جنگ یرموک شهرت یافت. یرموک جایی است نزدیک به رودخانه اردن که در حوالی مرز امروزی سوریه و اردنواقع است.
هرقل،پادشاه روم شرقی بر مناطق شامات مسلط بود، اما در جریان فتوحات خود در شامات،یکی پس از دیگری شهرهای آن را تصرف کردند، در این زمان که مصادف با دوران خلافت خلیفه دوم بود، ابوعبیده جراحفرمانداری مناطق مختلف نظیر فلسطین و اردن را به یکی از سرداران جنگی اسلام سپرد و خود برای فتوحات بیشتر عازم شمال شده و به سوی حماة و شیرز حرکت کرد.
رومی ها برای آخرین بار کوشید تا با سامان دادن لشگری عظیم از سربازان رومی، اهالی شام، جزیره و ارمنستان، در کنار قبایل عربی جذام[3]، لحم[4] و غیره به جنگ مسلمانان برود. شمار سپاهیان رومی حدود صدهزارتن گفته اند که چندین برابر مسلمانان بوده است[5].نبرد مدت شش طول کشید و برای مسلمانان به اندازه ای سخت بود که گفته اند زنان مسلمان نیز مجبور به جنگیدن شدند[6].سرانجام این جنگ به نفع مسلمانان خاتمه یافت. فرماندهی جنگ را ابوعبیده جراح برعهده داشت.[7]
هرقل، امپراتور روم شرقي كه در انطاكيه مستقر بود و فرماندهي جنگ را از راه دور مديريت مي‌كرد، همين كه از پيروزي مسلمانان در يرموك باخبر شد، از انطاكيه گريخت و به قسطنطنيه (استانبول) رفت.گفته شده وی هنگام ترک انطاکیه با حسرت تمام گفته است: بدرود اي سرزمين سوریه، چه سرزمين زيبايي نصيب دشمنان شد.[8]
نبرد یرموک در پنجم رجب سال پانزدهم قمري و در عصر خلافت عمر بن خطاب واقع گرديد. برخي از كشته‌شدگان نامدار مسلمان در این نبرد، عبارت بودند از: عمرو بن سعيد، أبان بن سعيد، عكرمه بن أبي‌جهل، عبدالله بن سفيان، سعيد بن حارث، سهيل بن عمرو و هشام بن عاص .پس از این نبرد هرقل انطاکیه را به قصد قسطنطنیه پایتخت بیزانس ترک گفت.این شکست به امپراتوری بیزانس در شامات برای همیشه پایان داد و یک سال پس از آن، مسلمانان موفق شدند بیت المقدس را به محاصره در آورند.
پی نوشت:
[1]- دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دایره المعارف، ج 17، ص 6297.
[2]- – یعقوبی احمد بن واضح، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، انتشارات علمی فرهنگی، تهران 1382،ج 2، ص23
[3]- بلاذری احمدبن یحیی، فتوح البلدان، به کوشش رضوان محمد رضوان، بیروت، 1398ق/1987م، ج2، ص 140.
[4]- فتوح البلدان، ج دوم، ص 195.
[5]- ، فتوح البلدان، ج دوم، ص 164.
[6]- فتوح البلدان، ح دوم، ص 195.
[7] تاریخ یعقوبی، ج 2،ص 23.
[8]- طبری محمدبن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، نشراساطیر، تهران 1382، ج پنجم، ص 1782.
