سید نعمت‌اللّه جزایری، فقیه، محدّث و ادیب امامی قرن یازدهم و دوازدهم هجری در 23شوال سال 1112 ق هنگام بازگشت از سفر مشهد مقدس در پلدختردرگذشت[1]. وی سرسلسله خاندان مشهور علمی و دینی سادات جزایری است که سه قرن در منطقه خوزستان، به‌ویژه شوشتر، خدمات ارزنده‌ای ارائه کردند.[2]
سید نعمت الله در ۱۰۵۰ق در روستای صَباغیه ( جایی میان دجله و فرات درنزدیکی بصره ) به دنیا آمد[3] و در پنچ سالگی به مکتب رفت[4]. وی پس از اتمام مکتب برای آموزش صرف و نحو به حویزه [5]و برای تکمیل تحصیلات به شیراز رفت و در مدرسه منصوریه اقامت گزید.[6]
پس از آتش گرفتن مدرسه منصوریه، به اصفهان رفت و چهار سال نزد علامه محمد باقر مجلسی (متوفی ۱۱۱۰) به تحصیل حدیث و علوم شرعی پرداخت[7]، و ضمن تألیف و همکاری با وی در تألیف و تدوین بحارالانوار[8]، درمدرسهمیرزا تقی دولت‌آبادی در مجاورت حمام شیخ بهایی به مدت هشت سال به تدریس و تعلیم پرداخت.[9] جزایری در طول تحصیل خودنزد عالمان بسیاری به تحصیل علوم دینی پرداخت که از نامدارترین شان می توان به میرزا ابراهیم فرزند صدرالمتألهین شیرازی (متوفی ۱۰۷۰)، کمال‌الدین بحرانی (متوفی ۱۰۹۱)، محقق سبزواری(متوفی ۱۰۹۰)، فیض کاشانی(متوفی ۱۰۹۱)، و محمد باقر مجلسی اشاره کرد.
وی پس از ابتلا به ضعف بینایی در اصفهان برای شفا و زیارت به عتبات عالیات رفت[10] و پس از ملاقات و دیدار با علما، به زادگاهش جزایر بازگشت و در مدت اقامت در ان جا نگارش اثر مهم خود، شرح تهذیب‌الاحکام را آغاز کرد[11]. پس از آن به حویزه رفت و سرانجام در شوشتر اقامت گزید و در انجا تمام مناصب شرعی شوشتر و بلاد مجاور، از جمله تدریس علوم دینی، تولیت مسجدجامع و امامت جمعه و امربه معروف و نهی از منکر، را عهده دار شد.
بنابر اتفاق محققان،جزایری در استنباط احکام نه اصولی بود و نه اخباری صرف، بلکه مسلک میانه داشته و به تعبیر مشهور، طریقه وسطا را برگزیده بوده است.[12]از سید نعمت الله جزایری که به سرعت قلم و کثرت تألیفات مشهور است،آثار فراوانی باقی مانده است.
الانوار النعمانیه در شرح احوالات آدمی از پیش از تولد تا پس از مرگ[13]، انیس الوحید فی شرح التوحید، که شرحی است بر کتاب التوحید ابن بابویه[14]، حواشی نهج البلاغه، ریاض الابرار فی مناقب الائمة الابرار،زَهْر الربیع فی الطرائف و الملح و المقال البدیع، که جُنگ مانندی است در بیان مطالب گوناگون ادبی[15]، و هدیة المؤمنین و تحفة الراغبین، رساله فقهی مختصری در احکام طهارت و صلاه بخشی از آثار وی می باشد.
پی نوشت:
[1]- جزایری،عبداللّه بن نورالدین ، کتاب تذکره شوشتر، اهواز، کتابفروشی صافی، ج۱، ص ۷۶. و شوشتری،عبداللطیف بن ابیطالب ، تحفة العالم، ج۱، ص ۱۰۵.
[2]- اعتمادالسلطنه، ج ۱، ص ۷۰۳ـ ۷۰۵ و محمد جزایری، شجره مبارکه یا برگی از تاریخ خوزستان: در بیان انساب و احوال سادات نوریه (خاندان جزائری) و بزرگان خوزستان، اهواز ۱۳۹۷،ج ۱، ص ۲۲.
[3]- جزایری، نعمت‌اللّه ، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج ۱، مقدمه موسوی جزائری، ص ۱۵، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
[4]- جزایری،نعمت‌اللّه ، الانوار النعمانیة، بیروت، 1404 ق، ج ۴، ص ۳۰۳.
[5]- الانوار النعمانیة، ج ۴، ص ۳۰۴.
[6]- جزایری محمد ، نابغه فقه و حدیث: سیدنعمت‌اللّه جزائری، قم 1418 ق، ج۱، ص ۲۸.
[7]- الانوار النعمانیة، ج ۴، ص ۳۱۲.
[8]- جزایری ،عبداللّه ، الاجازة الکبیرة، چاپ محمد سمامی حائری، قم 1409 ق، ج۱، ص ۷۳.
[9]- شوشتری،عبداللطیف ، تحفة العالم، ج۱، ص۱۰۰.
[10]- الانوار النعمانیة، ج ۴، ص ۳۱۳.
[11]- الانوار النعمانیة، ج ۴، ص ۳۱۶ـ ۳۱۸.
[12] – جزایری، نعمت‌اللّه ، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸،ج ۱، مقدمه موسوی جزائری، ص ۳۹ـ۴۰، نابغه فقه و حدیث: سیدنعمت‌اللّه جزائری، ج۱، ص ۳۳۰ـ ۳۳۲ و محمدتقی حکیم، «شرح زندگانی فقیه عالی مقام و محدث بزرگوار علامه سیدنعمت‌اللّه جزایری قدس‌سره»، ج۱، ص ۹۶، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال ۲۷، ش ۳ـ۴ (پاییز و زمستان ۱۳۶۸) و
[13]- نابغه فقه و حدیث: سیدنعمت‌اللّه جزائری، ج۱، ص ۴۷.
[14]- عمت‌اللّه بن عبداللّه جزایری، زهرالربیع، ، بیروت: دارالجنان، ۱۴۱۴ق، ج ۲، ص ۳۶۸ـ ۳۶۹، جزء ۱.
[15]- الاجازة الکبیرة، ج۱، ص ۷۵.
