امام صادق (علیه السلام) دردر 25 شوال سال 148 هجری قمری، در 65 سالگی، به دستور منصور دوانیقی(137-148 ق)، خلیفه ستمگر عباسی، به وسیله سمی که به آن بزرگوار خوراندند، در شهر مدینه به شهادت رسیدو در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد[1].
آن حضرت روز 17 ربیع الاول سال 83 هجری قمری در مدینه متولد گردید[2]. بعضى ولادت ايشان را روز سه شنبه هفتم رمضان و سال ولادت ايشان را نيز برخى سال 80 هجرى ذكر كرده اند[3]. پدر گرامی آن حضرت، امام محمد باقر (علیه السلام) و مادر ارجمندش ام فروه، [4]دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر می باشد.
نام شریفش جعفر و لقب معروفش صادق و کنیه اش ابوعبدالله می باشد.در سن سي ودوسالگي به مقام امامت رسيد وسي وسه‌سال مقام امامت را به عهده داشت.امام صادق ( ع ) هفت پسر و سه دختر داشت[5] . پس از امامباقر ( ع ) مقام امامت بنا به امر خدا به امام صادق(ع) منتقل گرديد[6].
عصر امام صادق ( ع ) يکی از طوفاني ترين ادوار تاريخ اسلام است که از يک سو اغتشاشها و انقلابهای پياپی گروههای مختلف ، بويژه از طرف خونخواهان امام حسين (ع) رخ مي داد ، که انقلاب “ابو سلمه ” در کوفه و “ابو مسلم ” ، قيام يحيى بن زيد بن على (م 125ق) و قيام محمد نفس زكيه(145 ق )، در خراسان و ايران از مهمترين آنها بوده است. دوره ی انتقال پر هرج و مرج حکومت بنی اميه به بنی عباس در حیات آن حضرت روی داد. از ديگر سو عصر آن حضرت ، عصر برخورد مکتبها و ايده ئولوژيها و عصر تضاد افکار فلسفی وکلامی مختلف بود، که از برخورد ملتهای اسلام با مردم کشورهای فتح شده و نيز روابط مراکز اسلامی بادنيای خارج، به وجود آمده بود.
این شرایط گفتمانی را مطرح ساخت که بسیاری از مباحث مسکوت دینی را به چالش می کشید و بروز چنین گفتمانی ، مقتضی آن بود تا مبانی و ماوضع امایه به سان یک مکتب مدون و سامان یافته در عرصه تضارب آراء ارائه شود. در چنين شرايط دشواری ،امامبهاحياوبازسازی معارف اسلامی پرداختومکتبعلمی عظيمی بهوجودآوردکهمحصولوبازدهآن، بنیانگذاری مذهب جعفری وتربیت شاگردان متخصص در رشته های گوناگون علمی می باشد. در میان شاگردان ایشان چند نفر بیش از دیگران شهرت دارند و مقدار زیادی از احادث شیعه در جوامع حدیثی از طریق آنها نقل شده است که می توان از زاره بن اعین ، برید بن معاویه ، ابان بن تغلب، ابو بصیر، هشام بن سالم، محمّد بن مسلم، کمیت اسدی،جابر بن یزید نام برد. همی چنین علماء مذاهب عامه مانند ابوحنيفه(م 150 ق )[7] و مالك ( م 179 ق )[8] شخصا از محضر امام استفاده كردند و مالك بارها از مدينه به خدمت امام مى رسيد و از وجود ايشان استفاده مى برد. شافعى( م 204 ق ) و احمد بن حنبل( م 241ق) نيز از شاگردان شاگردان امام هستند[9].با توجه به اوج نشر و گسترش معارف اسلامی و فقه و احکام اسلام بخصوص اهل بیت علیهم السلام در زمان حضرت امام صادق (ع) ، مذهب شیعه از آن زمان به بعد به عنوان مذهب جعفری نامیده شد .
پی نوشت:
[1]- کلینی ابی جعفر محمدبن یعقوب، الاصول من الکافی، تهران، منشورات دارالکتب الاسلامیه، 1388، ج 1، ص 472. و طبرسی ابی علی الفضل بن الحسن، اعلام الوریباعلام الهدی، منشورات دارالکتب الاسلامیه، ط 3، بی تا، ص 266
[2]- الشیخ المفید، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، تحقیق قم، موسسسه آل البیت علیهم السلام، لاحیاء التراث، ط 1، ج 2، ص 179 و اعلام الوری ص 271.
[3]- اربلی علی بن عیسی، کشف الغمه فی المعرفه الائمه، تعلیق سید هاشم رسولی محلاتی، بیروت دارالکتب الاسلامی، 1401 ه ق، ج 2، ص 367.
[4]- امام صادق علیه السلام در باره ی وی فرموده است: ” مادرم از زنان مومن، باتقوا و نیکوکار بود و خدا نیکوکاران را دوست می دارد” (کافی، ج 1، ص 210).
[5]- الارشاد, شيخ مفيد, ص ;284.
[6]- الارشاد، ص 271 و کافی ، ج 1، ص 307.
[7]- الامام الصادق و المذاهب الاربعه, حيدر اسد, بیروت، منشورات دارالکتب العربی، 1403، ج 1, ص 70.
[8]- الامام الصادق و المذاهب الاربعه, ج 1, ص 53.
[9]- مطهری مرتضا، سيرى در سيره ائمه اطهار(ع) ، صدرا، تهران، 1373 ش، چ 10، ص 147ـ151.
