در بیست وهفتم ماه صفر سال 589 ه ق، صلاح الدین یوسف بن ایوب بن شاذى موسس دولت ایوبیان و فرمانرواى مصر، شام و جزیره در دمشق از جهان رخت بربست.[1] وی در سال ۵۳۲ هجری قمری در تکریت عراق متولد شد.
ایوبیان دودمانی کردتباربودند که از 576 ق تا659 ق در مصر و سوریه و عراق فرمانروایی کردند. پایتخت‌های ایشان دمشق و قاهره بود. گرچه برخی ایوبیان در پی انکارکردی و اثبات عربیت خود بوده اند.[2] صلاح الدین پس از تولد همراه خانواده به موصل و سپس به بعلبک در لبنان امروزی رفت و پدرش به عنوان حاکم آنجا تعیین گردید.
وی پیش از رسیدن به سلطنت، در دمشق ملقب به صلاح الدین گردید و سپس در مصر ملقب به «الملک الناصر» گردید. صلاح الدین همراه عمویش شیرکوه به مصر رفت و پس از درگذشت وی به منصب وزارت فاطمیان رسید[3] و صلاحیت خویش را در اداره امور مصر و دولت فاطمیان در این مقام نشان داد.[4]
وی پس از تثبیت اوضاع و پس از پیروزی در جنگ دمیاط به زمینه سازی برای تغییر مدهب در مصر دست زد[5]. علمای اسماعیلی را به انزوا کشانده، مدارس آنها را تخریب و یا تبدیل به مدارس علمیه سنی کرد. کتابخانه بزرگ فاطمی ها آتش زد. از همه مهم تر، دستور داد تا شعائر شیعی از جمله روز عاشورا تعطیل شود[6]. سرانجام با ذکر نام خلیفه عباسی در محرم 567 ه ق درقاهره پایان دولت فاطمی را اعلام کرد.[7] شهرت اصلی صلاح الدین بیشتر به خاطر عملکرد او در جنگ های صلیبی می باشد.
وی توانست اغلب سرزمین‌های پادشاهی بیت المقدس و شهر قدس را پس از نبرد حطین آزاد سازد. بیت المقدس پس از محاصره توسط سپاهیان مسلمان و تسلیم شدن نیروهای مسیحی پس از 92 سال(583 ق ) آزاد شد. این رویداد باعث آغاز جنگ سوم صلیبی به فرماندهی پادشاه فرانسه و انگلستان و آلمان گردید. [8]
پی نوشت:
[1] – ابن الأثیر، عز الدین أبو الحسن على بن ابى الکرم، الکامل فی التاریخ، یروت، دار صادر – دار بیروت، 1385 ق. ج12، ص 96.
[2] – ابن واصل، مفرح الکروب فی اخبار بنی ایوب، ج 1، ص 65.
[3] – ابوشامه، الروضیتین فی اخبار الدولتین النوریه والصلاحیه، تحقیق ابراهیم الزبیق، موسسه الرساله، بیروت، ط 1، 1997، ج 2، ص 71-68.
[4] – ابن واصل جمال الدین ، مفرج الکروب فی اخبار بنی ایوب، تحقیق جمال الدین الشیال، القاهره 1953، ج 1، ص 168
[5] – مقریزی، الخطط المقرزیه، تحقیق خلیل منصور، دارالکتب العلمیه، بیروت ج 3، ط 1، ص 405 و عماد اصفهانی، الفتح القسی فی الفتح القدسی، تحقیق محمد محمود، ص 107-108.
[6] – کاظم پور، داوود، وضعیت شیعیان مصر در عصر صلاح الدین ایوبی، ص 144.
[7] – ابن طباطبا، محمدبن علی، الفخری فی آلاء السلطانیه و الدول الاسلامیه، دارصادر، بیروت، ص 257 – 258.
[8] – ابن کثیر، البدایه والنهایه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1193 م، ص391 و معلوف امین، جنگهای صلیبی از دیدگاه شرقیان، ترجمه هوشنگ مهدوی، تهران ، انتشارات البرز، 1370، ص 280.
