نام کمیسیون: سیره فردی و اجتماعی امام حسن(ع)
یکشنبه 1/4/1393
مقاله اول: زندگی و احوال امام حسن علیه السلام از تولد تا شهادت
اثر: حجت الاسلام و المسلمین آقای رمضان محمدی
ساعت شروع 16:43 تا 17:05
این مقاله در پنج بخش تنظیم و ارائه شد:
1. مقدمه
2. عصر رسول خدا(ص)
3. خلفاء راشدین
4. خلافت امام علی(ع)
5. امام حسن(ع) در عصر معاویه.
برخی منابع به فضایل و برخی به وقایع تاریخی پرداختهاند. تراجم نگاران بیشتر به زندگی پیامبر(ص)، حضرت علی(ع)، حضرت زهرا(س) و حسنین پرداختهاند چرا که از صحابه محسوب می شود و تا قرن ششم این منابع به سایر ائمه نپرداخته اند. از قرن ششم به بعد ائمه 12گانه را ذکر کرده اند. در قرن نخستین تنها به پنج تن پرداخته شده، چرا که هم خود صحابه بودند و هم اصحاب کساء بودند، به جهت قرابت با رسول خدا(ص).
بخش دوم مخصوص عصر نبوی می باشد و مسائلی چون ولادت حضرت و نامگذاری که محل اختلاف میان اهل سنت و شیعه می باشد و نقل می کنند که امام علی (ع) می خواسته نام امام حسن (ع) را حرب بگذارد چون امام علی(ع) را جنگ طلب معرفی کنند، و این با وقایع تاریخی سازگار نمی باشد.
جایی نداریم که حضرت علی(ع) بر پیامبر خدا(ص) سبقت گرفته باشد و پیروی از پیامبر مورد توجه حضرت علی(ع) قرار داشته است. اگر چنین قصدی داشت، می توانست پس از رحلت پیامبر یکی از فرزندان خود را حرب بگذارد که چنین چیزی نبوده است.
مسأله دیگر نامگذاری حسنین(ع) را همنام فرزندان حضرت موسی(ع) قرار دهد در حالی که اولاً در دین یهود ما نداریم که برای حضرت موسی(ع) فرزندانی تحت عنوان شبیر و شبّر ذکر شده باشد. در ثانی با طرح این نامگذاری می خواهند بگویند که حضرت علی(ع) به منزله هارون نسبت به موسی است در حالی که تولد امام حسن(ع) سال سوم هجرت است و مسأله امام علی(ع) به منزله هارون در سال هفتم هجری مطرح شده و بنابراین پایه و اساسی نمیتواند داشته باشد.
مسأله بعد، عقیقه است که برای اولین بار از زمان امام حسن(ع) سنت شد.
مسأله بعدی شباهت امام حسن(ع) به پیامبر اکرم(ص) است و امام حسین(ع) به امام علی(ع) شباهت دارد با طرح این شباهت قصد دارند تعمیم ایجاد کرده و خصلت های ایشان را هم به امام حسن (ع) نسبت بدهند که اگر امام حسن(ع) صلح کرده چون پیامبر اکرم(ص) هم صلح کرده بود.
مسأله بعد، عبادت امام حسن(ع) می باشد. بردباری و بخشش های ایشان مخصوصاً بردباری امام در جایگاه شیعه و تثبیت آن تأثیر داشته است. بخشش های وی هم با این انگیزه صورت گرفت چون معاویه شیعیان را در تنگنای اقتصادی قرار داده بود.
مسأله بعدی حیات امام حسن(ع) در زمان خلفای راشدین است، طبق شواهد تاریخی امام حسن(ع) در هیچ یک از فتوحات شرکت نداشت. و در زمان خلافت امام علی(ع) در نبردها حضور فعال داشتند.
مسأله بعد، اینکه آیا امام مطلاق بودند یا خیر؟ به لحاظ تاریخی و سندی صحت ندارد.
در مورد صلح امام حسن(ع) ما می بینیم که پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی(ع) صلح کردند، ما صلح را به دو جهت مورد بررسی قرار دادیم که یکی می تواند در راستای تثبیت موقعیت و تصفیه حساب صورت گیرد که در صلح حدیبیه شاهد آن بودیم و یا به جهت بدست آوردن امنیت برای یاران خود بوده است. چنانکه امام علی(ع) در جریان حکمیت انجام داد و اگر صلح حضرت صورت نمیگرفت از اسلام چیزی باقی نمیماند.
آقای دکتر واسعی :چنانکه آقای رمضان محمدی گفتند برخی از نسبت هایی که به امام حسن(ع) وارد شده در منابع، بیشتر به لحاظ انگیزه های سیاسی و اجتماعی فرهنگی بوده و با قصد و غرض صورت گرفته است، تا بگویند که امام حسن(ع) شخصیتی متمایز از دیگر ائمه داشته است. غافل از این که وقتی زندگی حضرت بررسی می شود، بدست می آید که ایشان به لحاظ مبنایی با جدّ و پدر و برادرش تفاوتی نداشتند و مسیر ایشان را طی نموده است.
مقاله دوم: فضائل اخلاقی امام حسن (ع)
اثر:دکتر مجتبی محمدی مزرعه شاهی با همکاری مهدی شاه ولی
ساعت شروع 17:14 تا 17:25
(دکتر مجتبی محمدی مزرعه شاهی حضور نداشت و همکار وی مهدی شاه ولی به ارائه مقاله پرداخت.)
در این مقاله ابتدا به زندگی امام اشاره کوتاهی میشود و سپس به جایگاه نسبی و معنوی ایشان میپردازد و در تایید آن به روایات نبوی استناد میکند در ادامه به فضائل امام حسن(ع) مانند صداقت، فروتنی، بخشش، برخورد کریمانه خوش خلقی، حمایت از همسایگاه، میهمان نوازی، عبادت و … پرداخته شد. محقق ائمه را بهترین الگو برای بشر امروزی معرفی کرده و تنها راه نجات در جهان امروز را تمسک به ائمه اطهار بیان میدارد.
آقای دکتر واسعی:در ذکر فضائل باید توجه داشت که مستند بیان شود و منبع معتبر ذکر شود.
در ادامه سؤالی از مهمانان مطرح شد که آیا به جهت اینکه ائمه نور واحدی هستند و فضایل مشترکی دارند، میتوان یک روایت را به امام دیگری نسبت داد یا خیر؟
پاسخ:اگرچه یک امام خلاف امام دیگر سخن نمیگوید ولی این گونه نسبت دادن دروغ محسوب میشود.
مقاله سوم: تبار و خاندان امام حسن (ع)
اثر:آقای محمدنجف فیاض
ساعت 17:35 تا 17:50
( این مقاله از پایان نامه ارشد گرفته شده است . )
امام حسن(ع) بر خلاف ائمه دیگر فرزند امام نداشتند و در این زمینه تحقیق چندانی صورت نگرفته است و در منابع در مورد تعداد این فرزندان اختلاف نظر وجود دارد. تعداد فرزندان امام حسن(ع) که در عاشورا حضور داشتند 3 تا5 نفر ذکر شدهاند.
محقق در ابتدا جایگاه خانوادگی امام را بیان داشت و سپس به وضعیت سیاسی زمان ایشان پرداختند و بعد به فعالیت فرزندان حضرت در نقاط دیگر جهان اشاره می کند؛ در پایان مقاله به تعداد 13 تن از پسران و 8 تن از دختران امام حسن(ع) را برمیشمارد.
از مباحث مهم میتوان به بحث مهدویت در مورد فرزندان امام حسن(ع) و شرکت ایشان در واقعه کربلا میباشد.
آقای دکتر واسعی:این موضوع کمتر مورد توجه قرارگرفته و کار چندانی در این زمینه صورت نگرفته است. آنچه که در مورد امام حسن(ع) نسبت ناروا داده شده، طلاق های بسیاری است که توسط منابع اهل سنت داده شده است، با نگاهی به فرزندان حضرت خلاف این واقعیت نمایان می شود چرا که ایشان فرزندان زیادی نداشتند.
آقای دکتر آیینه وند:بخش اعظم فرزندان امام حسن(ع) مشکل ساز بودند و اکثر ایشان مدعی امامت و رهبری جامعه اسلامی را داشتند و مسأله وراثت عم و ابن از همین جا شروع شد. و نامه ای که میان نفس زکیه و منصور نوشته شده با انصاف بیان نشده است.
آقای دکتر واسعی: چون امام حسن(ع) و امام حسین(ع) برادر بودنند، فرزندان امام حسن مدعی امامت بودنند درحالی که امر امامت امری سیاسی و اجتماعی نبود که در اختیار کسی و یا حتی امام قرار داشته باشد بلکه امری آسمانی بوده و دست خداوند قرار داشت و ربطی به پدر و فرزندی نداشت. بنی عباس هم مانند بنی حسن تصور داشت و مدعی امامت و رهبری بودنند و خود را وارث پیامبر میدانستند.
سؤال : آیا بنی حسن باطنی بودنند؟
پاسخ :باطنیه در تاریخ به اسماعیلیه اطلاق می شده و بنی حسن را بیشتر به جهت سیاسی و اجتماعی شناخته میشدند ، شاید برخی کناره گیری امام از خلافت و صلح را یک نوع زهد تصور کرده و این نسبت را داده باشند.
مقاله چهارم : ویژگی های شخصیتی امام حسن (ع)
اثر :آقای علی هاشم السراج
ساعت 18:00 تا18:20
در این مقاله ابتدا به فضائل امام حسن(ع) پرداخته شده است و سپس روایتی از رسول خدا(ص) در فضیلت امام حسن(ع) بیان داشته که اگر عقل به صورت انسانی خلق می شد هر آینه به صورت حسن تبلور پیدا می کرد. در ادامه و آیاتی که در شأن امام حسن(ع) وارد شده را بیان داشته مانند سوره الرحمن، آیه تطهیر. سپس به شخصیت علمی حضرت می پردازد و بخشی را به خلافت امام اختصاص می دهد.
در پایان صلح امام حسن(ع) را مانند صلح پیامبر اکرم(ص) دانسته و از آن دفاع می کند. سپس مباحثی را تحت عنوان لطائف بیان می دارد و به ذکر تشبیهاتی میان 5 تن و تعداد برخی کلمات قرآن می پردازد.
آقای دکتر واسعی:سخنان ایشان در دو بخش مطرح شد ، بخشی علمی که قابل تقدیر است و بخشی ذوقی که جنبه علمی ندارد و قابل استناد نمیباشد؛ اما بخش تاریخی مباحث ایشان مخصوصاً صلح امام اهمیت دارد و به جنبه خوبی اشاره کردند که حرمت و حفظ خون مسلمان از کعبه بیشتر است و این با صلح امام حسن(ع) بدست آمد.
ادامه ارائه مقالات کمیسیون اول
دوشنبه 2/4/1393
ساعت09:20
آقای دکتر واسعی پیش از ارائه مقاله خانم نزیهه علی صالح به بیان مقدمه ای پرداختند: مطالعات تاریخی و شخصیت های تاریخی اولاً نیاز به یک روش تاریخی دارد ، ثانیاً ارائه مطالب باید از منابع کهن و اولیه باشد. مطالب ارائه شده درباره یک شخصیت باید با مطالب دیگر در مورد همان فرد هماهنگ باشد، چنانکه مطرح شده امام حسن(ع) همسران زیادی داشته ، باید هماهنگ با این گزارش فرزندان بسیاری هم داشته باشد که در غیر این صورت این گزارش زیر سؤال میرود. وقتی هم به منابع مراجعه می کنیم تنها 5 نفر از همسران امام حسن(ع) را نام می برند. در این باب میتوان مواردی چون نفوذ رطوبت خانه یک یهودی به منزل امام حسن(ع) راشاره کرد و یا به هلاکت رساندن یک هزار نفر به دست امام حسین(ع).
مقاله پنجم: حیاة الامام الحسن (ع) و ما جری فیها من وقائع و احداث
اثر:خانم نزیهة علی صالح
ساعت 09:42 تا 09:55
این مقاله شامل: مروری به دوران زندگی امام حسن(ع) در زمان پیامبر اکرم(ص) و خلفا راشدین و خلافت حضرت و به برخی از فضایل اخلاقی این امام همام اشاره می کند.
از مهمترین مباحث ارائه شده توسط محقق عبارتند از:
1. صلح امام حسن(ع) ، زمینه ساز قیام امام حسین(ع) دانسته شده است.
2. همه ائمه(ع) هدف واحدی داشتند که در راستای آن گاهی صلح و گاهی به نبرد دست می زدند.
3. صلح امام به جهت حفظ دین صورت گرفت و نه ترس از جان .
4. ائمه(ع) صرفاً برای بیان احکام نیامده اند بلکه برای زمینه سازی برپایی حکومت عدل الهی تلاش کردند .
مقاله ششم : الامام الحسن علیه (ع) ظلحه اعداؤه و ظلمه التاریخ و المؤرخون
اثر :حسین الدیرانی
ساعت 10:10 تا 10:20
محقق ابتدا قصیده ای به زبان عربی ارائه کرد و به اختصار چکیده ای از مقاله خود بیان داشت. اهم مطالب بیان شده در این مقاله را می توان بیان زندگی نامه کوتاهی از حضرت و خصائص و فضایل امام حسن(ع) اشاره شده و به آیات تطهیر، مودت ، مباهله و روایاتی از پیامبر را در حق ایشان بیان میدارد. مهمترین بحث ارائه شده در این مقاله:
1- فضایل امام حسن(ع) تنها به جهت قرابت با پیامبر اکرم(ص) نبوده بلکه استمرار حرکت و رسالت نبی مکرم اسلام بود؛
2- آماده سازی جامعه اسلامی توسط حضرت علی(ع) برای پذیرش امامت ائمه اطهار و نشر روایات رسول خدا در امامت ایشان؛
3- بیان تعداد همسران و فرزندان امام حسن(ع)؛
4- اهتمام امام حسن(ع) برای نشر معارف دینی و علوم اهل بیت(ع)، پس از صلح با معاویه؛
5- بیان مظلومیت این امام که تنها از سوی دشمنان مورد ظلم واقع نشد بلکه تاریخ و مؤرخان هم در حق این امام ستم کردند و نسبت های ناروا به ایشان دادند و صلح حضرت را با چهره ای منفی به نمایش گذاشتند.
سؤال: یکی از اشکالاتی که شیعه وارد میکنند این است که چرا ائمه(ع) نتوانستند اصحاب خود را هم در کنار خود حفظ نمایند؟
پاسخ :این باز می گردد به دنیاپرستی برخی از صحابه چنانکه برخی از اطرافیان حضرت علی(ع) پس از خلافت ایشان به جهت عدم کسب ثروت و جایگاه حضرت را تنها گذاشته و حتی بر علیه وی وارد جنگ شدند. ولی معاویه بسیاری را چون زیاد بن ابیه را با ملحق کردن به خود و رسیدن به اهداف خود حفظ کرد. درحالی که امام علی(ع) تمام سعی خود را معطوف می کرد تا از سنت نبوی پیروی کند.
ساعت دوم: روز دوشنبه 2/4/93 ساعت 11:20
سؤال:از فضائلی که برای حضرت علی(ع) شمرده می شود، همسری حضرت فاطمه(س) است و افتخار دامادی پیامبر اکرم(ص) در صورتی که عثمان علاوه بر دامادی پیامبر اکرم(ص) دو تن از دختران حضرت را به عقد خود درآورده بود.
ج: اولاً پیامبر اکرم(ص) چهار دختر داشته به نام های زینب، رقیه، ام کلثوم و فاطمه(س)؛ عثمان ابتدا با ام کلثوم و پس از رحلت ایشان با رقیه ازدواج می کند و برادران اهل سنت به این جهت وی را ذوالنورین می نامند و افتخار می کنند. آنچه که مهم و ارزش خلقی می شود دامادی پیامبر(ص) نیست بلکه شوهر فاطمه(س) بودن ارزش و فضیلت است و پیامبر اکرم(ص) در حق فاطمه(س) جایگاهی را قائل بود که در حق هیچ یک از دختران دیگر خود نبود و آیه کوثر هم در حق فاطمه(س) و شأن ایشان نازل شد و نسل پیامبر اکرم(ص) ادامه پیدا کرد.
روایتی از این دست وارد شده: کسی خدمت امام صادق(ع) می رسد و بیان می دارد چون شما فرزندان پیامبر محسوب می شوید پس بهشت جایگاه شما خواهد بود، حضرت ناراحت شده و فرمودند این ارزش نبوده و تنها عمل ملاک است چه بسا که بیشتر مورد بازخواست قرار گیریم.
مقاله هفتم: الحیاه الفردیه و الاجتماعیه الامام الحسن(ع)
اثر :خانم مریم رقیه مُرهِل
ساعت 11:40 تا 12:00
مهمترین مطالب ارائه شده توسط محقق:
– دفاع امام حسن(ع) از دین در زمانی که فتنه ها برپا شده بود و چون معاویه از خود چهره حق به جانب ساخته بود می توانست اوضاع را به نفع خود به پایان برساند و علاوه بر این که جان خاندان نبوی در خطر قرار می گرفت اسلام هم به نابودی کشیده می شد؛ اذهان مردم نسبت به معاویه مثبت بود و در صورتی که نسبت به امام محیطی از شک و تردید ایجاد کرده بود.
– امام حسن(ع) پس از صلح در مدینه به بیان احکام و گسترش اخلاق و فضائل دینی می پردازد.
سؤال: آیا ازدواجی میان دختر حضرت علی(ع) و خلیفه دوم روی داده بود ؟
پاسخ:برخی این ازدواج را انکار کرده اند، و برخی عقیده دارند این ازدواج روی داده است .
آنچه نزدیک به واقع است وقوع این ازدواج می باشد اگرچه ارزشی به شمار نمی آید.
مقاله هشتم: تجلی قدرت، صلابت و شهادت امام مجتبی(ع) در مناظره
اثر:حجه الاسلام و المسلمین آقای محمدباقر شریعتی
ساعت 12:00 تا 12:16
اگر صلح امام حسن(ع) و قیام امام حسین(ع) نبود از اسلام چیزی باقی نمیماند.
امام حسن(ع) مکر و خیانت معاویه را به فرصت تبدیل کرد و چهره واقعی وی را بر همگان نشان داد . امام حسن(ع) با نجابت سکوت میکرد و با مجادله احسن پاسخ می داد. چنانکه در شام جمع بنی امیه را به تنهایی رسوا کرد.
معاویه با زیرپاگذاشتن عهدنامه و پاره کردن آن در نخیله بدبینی مردم را نسبت به خود تحریک کرده بود و از سوی دیگر رفتار و منش امام حسن(ع) در مناظرات، نفوذ معنوی امام را فزایش می داد سیره امام حسن(ع) در مجادلات به گونه ای بود که حتی تحسین معاویه را نیز برانگیخته و این گونه بیان داشته بود، درباره هیچ کس به قدر حسن بن علی(ع) این احساس را نداشتهام که وقتی سخن میگوید، ادامه گفتار او را دوست بدارم.
در ادامه محقق چند نمونه از مناظرات امام با امویان را ذکر میکند.
آقای دکتر واسعی:در متون اسلامی مجادله احسن اجازه داده شده که منجر به کشف حقیقت شود نه مجادله ای که برای خودنمایی و فریب باشد . امروزه دنیای ما نیازمند مجادله و گفت و گوی سازنده و احسن دارد.
پایان مقالات ارائه شده در کمیسیون اول کنگره بین المللی سبط النبی الاکبر امام حسن(ع).
12:20 2/4/93
/پایان/
