گفتن این كه تاریخ ۲۵۰ ساله‌ی اهل بیت(ع) حكایت درخشش نوری واحد است، به زبان، ساده است اما نشان دادن آن با جزئیات و در قالب بیش از چهار هزار صفحه كتاب و ذیل سرفصل‌های مختلف و با بهره‌گیری از منابع متعدد، كار دشواری است كه مجموعه ی ۱۴ جلدی اعلام‌الهدایة از عهده‌ی آن برآمده است.
«زندگى پیغمبر را میلى مترى باید مطالعه كرد. هر لحظه‌ى این زندگى یك حادثه است، یك درس است، یك جلوه‌ى عظیم انسانى است؛ تمام این ۲۳ سال همین‌جور است. جوان‌هاى ما بروند تاریخ زندگى پیغمبر را از منابع محكم و مستند بخوانند و ببینند چه اتفاقى افتاده است.» (بیانات در دیدار مسئولان نظام به مناسبت مبعث حضرت رسول اعظم صلوات‌الله‌علیه‌و‌آله، ۱۳۸۷/۰۵/۰۹)
اگر معلم باشید و در كلاس درس یا حتی اگر خواننده‌ی حرفه‌ای كتاب‌های دینی باشید و در یك جمع خانوادگی از شما بپرسند كتابی با موضوع زندگی امام جواد، امام هادی یا امام عسكری علیهم‌السلام معرفی كنید، كار سختی پیش رو خواهید داشت. اگرچه ممكن است «منتهی‌الآمال» مرحوم شیخ عباس قمی یا «زندگانی چهارده معصوم» مرحوم عمادزاده به ذهنتان برسد، اما در معرفی این كتاب‌ها باید به مخاطب یادآوری كنید كه تنها بخشی از آن‌ها به هر معصوم اختصاص دارد. ضمن آن‌كه احتمالاً باید تبصره‌ها و توضیحاتی نیز در مورد نثر كتاب و برخی مطالب آن برای مخاطب خود داشته باشید.
مسئولان مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام دقیقاً به همین خلأ فكر می‌كردند كه باعث شد طرح نگارش ۱۴ كتاب در مورد چهارده معصوم برای استفاده‌ی عموم مردم را در سال ۱۳۷۵ به حجت‌الاسلام والمسلمین سید منذر حكیم كه سابقه‌ی روشنی در تحقیق و نگارش تاریخ اسلام داشت پیشنهاد بدهند. این‌گونه و در پاسخ به این نیاز، گروهی از محققان با محوریت آقای حكیم در سال ۱۳۷۶ این تحقیق را شروع كردند. مسئولان مجمع اصرار داشتند كه كار در مدت كوتاهی انجام شود و علی‌رغم مشكلات تألیف گروهی چنین كاری، نخستین چاپ این مجموعه به زبان عربی با نام «موسوعة أعلام الهدایة» در سال ۱۳۸۱ منتشر شد. ترجمه‌ی فارسی آن نیز با نام «پیشوایان هدایت» نخستین‌بار در سال ۱۳۸۵ به بازار عرضه شد.
* در جست‌وجوی انسان ۲۵۰ ساله
هر جلد از نسخه‌ی عربی «أعلام الهدایة» بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ صفحه و ترجمه‌ی فارسی آن بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ صفحه حجم دارد. این هم یكی از ایده‌های اولیه‌ی تألیف این كار بوده كه برای هر كدام از ائمه یك حجم مطلب ارائه شود و همه‌ی مجلدات در ظاهری یكسان عرضه گردد تا برای مخاطب این تداعی بشود كه اهل‌بیت علیهم‌السلام نور واحدند و اگر هركدام ایشان جای دیگری بودند، رفتار یكسانی داشتند. همان انسانی كه به تعبیر رهبر انقلاب، گویی ۲۵۰ سال عمر كرده است: «كلّهم نور واحد. هركدام از این‌ها كه یك حرفى زدند، این حرف در حقیقت از زبان آن دیگران هم هست. هركدام از این‌ها كه یك كارى انجام دادند، این در حقیقت كار آن دیگران هم هست. یك انسانى كه ۲۵۰ سال گویى عمر كرده است. تمام كارهاى ائمه در طول این ۲۵۰ سال، كار یك انسان با یك هدف، با یك نیت و با تاكتیك‌هاى مختلف است.»۱
گفتن این‌كه تاریخ ۲۵۰ ساله‌ی اهل بیت علیهم‌السلام حكایت درخشش نوری واحد است، به زبان، ساده است اما نشان‌دادن آن با جزئیات و در قالب بیش از چهار هزار صفحه كتاب و ذیل سرفصل‌های مختلف و با بهره‌گیری از منابع متعدد، كار دشواری است كه مجموعه‌ی ۱۴ جلدی اعلام‌الهدایة از عهده‌ی آن برآمده است.
* آشنایی با هر معصوم در سه سطح
در هر جلد، ابتدا خلاصه‌ای چند صفحه‌ای از تاریخ زندگی هر معصوم و مهم‌ترین فراز و فرودهای تاریخی زندگی ایشان ارائه می‌شود. پس از آن، مخاطب در سه سطح مختلف كه از اجمال به تفصیل می‌رود، فهم عمیق‌تری از زندگی و سیره‌ی آن امام و شرایط تاریخی آن مقطع پیدا می‌كند. كتاب زمینه‌ی تاریخی دارد و پرداختن به مباحث كلامی یا فقهی و حدیثی متناسب با هر معصوم باعث نمی‌شود خط كلی خود را گم كند.
كتاب وارد موشكافی‌های تاریخی خارج از حوصله‌ی مخاطب عام نمی‌شود و از نقل‌های شاذ و روایت‌های غلو‌آمیز می‌پرهیزد. در واقع مسئولان مجمع و گروه مؤلفان نیم‌نگاهی هم به مخاطبان غیر شیعه داشته‌اند. علاوه بر آن، أعلام‌الهدایة سعی كرده زندگی اهل بیت علیهم‌السلام را به گونه‌ای عقلانی روایت كند تا مخاطبان دانشگاهی كه در معرض نظریات جدید علوم انسانی هستند نیز در مواجهه با آن دچار تعارض و ابهام نشوند.
* كتاب‌هایی در دسترس مخاطبان
مجمع جهانی اهل بیت علیهم‌السلام این كتاب‌ها را با قابلیت دسترسی آزاد برای مخاطبان در پایگاه اطلاع‌رسانی خود قرار داده است. حجت‌الاسلام حكیم در این خصوص می‌گوید: «وقتی این كار آماده شد، فراتر از كتاب، یعنی در قالب نرم‌افزار و سی‌دی در مناسبت‌هایی مانند ایام حج، در هزاران نسخه توزیع می‌شد و فایلش را هم به‌صورت آزاد در اختیار گذاشتیم، به شرط این‌كه كسی كه استفاده می‌كند، خودش دوباره توزیع كند. به هر كسی می‌دادیم، می‌گفت مزدش چیست؟ می‌گفتیم مزدش این است كه به یك نفر دیگر برسانی این كتاب را. لذا در یك مدت كوتاهی در بیش از ۵۰ سایت این كتاب قرار داده شد.»
ترجمه‌ی دوره‌ی كامل أعلام‌الهدایة یا تعدادی از مجلدات آن به زبان‌های تركی استانبولی، اردو و مالایی نیز منتشر شده است و ترجمه به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، تركی آذری، نروژی و بوسنیایی در حال انجام است.
* حجت‌الاسلام حكیم كیست؟
حجت‌الاسلام سید منذر حكیم متولد ۱۳۳۲ شمسی در كربلاست كه او را در حوزه به‌واسطه‌ی كارهایش در زمینه‌ی تفسیر قرآن كریم و تاریخ اسلام می‌شناسند. ایشان كه هم‌اكنون به عنوان مدیر كل پژوهش در مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام مشغول فعالیت است، دارای قلمی فخیم و ادیبانه در نگارش به زبان عربی معاصر است. از تألیفات او، غیر از مجموعه‌ی چهارجلدی «تاریخ اسلام»، به كتاب «النظریة الإجتماعیة فی فكر الشهید السید محمدباقر الصدر» (جامعه‌شناسی قرآنی) می‌توان اشاره كرد. حجت‌الاسلام والمسلمین سید منذر حكیم چنان‌كه خود بیان می‌كند در تألیف مجموعه‌ی أعلام‌الهدایة نیز از كتاب «اهل بیت علیهم‌السلام؛ تنوع ادوار و وحدت هدف» شهید سید محمدباقر صدر متأثر است.۲ او در مقدمه‌ی جلد اول «پیشوایان هدایت» این نگاه خود را چنین توضیح می‌دهد: «قرآن در بیان سرگذشت پیامبران گاهی متكی به تحقیق و بررسی است و گاهی متكی به استدلال. در مقام تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری، شیوه‌ای علمی دارد و آن‌گاه كه به نحو كلی زندگی پیامبران را ارائه می‌دهد، به خطوط اصلی -كه آنان را در یك صف و یك سنگر و یك خط، یعنی خط كلی اسلام قرار می‌دهد- اشاره می‌كند. همان‌گونه كه خدای متعال فرمود: إنّ الدّینَ عِند اللهِ الإسلام؛ دین در نزد خدا اسلام است.»۳
* حرف آخر
مطالعه‌ی این دوره، هم برای مخاطبان عمومی مفید است و هم برای كسانی كه مباحث تاریخ اسلام و زندگی اهل بیت علیهم‌السلام را تخصصی‌تر دنبال می‌كنند. چه جوانان دبیرستانی و دانشگاهی كه می‌خواهند بیشتر از زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام بدانند و چه منبری‌ها و اساتید دانشگاه كه می‌خواهند در زمینه‌ی زندگی پیامبر و ائمه علیهم‌السلام مطالبی را به مخاطبان خود عرضه كنند، می‌توانند از این مجموعه استفاده كنند؛ به‌خصوص از مجلدات مربوط به ائمه‌ای كه آثار تحقیقی مختص به آنان در بازار كتاب وجود ندارد یا كمتر است.
دریافت نسخه كامل مجموعه «پیشوایان هدایت»
پی‌نوشت‌ها:
۱. بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، تهران، ۱۳۶۴/۰۱/۲۳
۲. رجوع كنید به مقاله‌ی «موسوعة اعلام الهدایه»، در شماره‌ی ۴۲ نشریه‌ی رسالةالثقلین، مجمع جهانی اهل بیت علیهم‌السلام
۳. پیشوایان هدایت، ج ۱، صص ۲۱ و ۲۲
منبع خبر: رجانیوز.
