اگر دولتمردان مي خواهند آوازه‌اي نيکو يابند، باید اعمال مثبتي که در گذشته مورد احترام و توجه مردم بوده عمل نمايند و اعمال خلافي که باعث وهن دولت‌های گذشته گشته را انجام ندهند؛ چرا که سيره عقلا آن است که راه رفته را هرگز دوبار نمی پيمايند.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با اشاره به فرا رسیدن هفته دولت و ضرورت توجه دولتمردان به عبرت‌ها و پیام های تاریخی، اظهار داشت: از نگاه پژوهشگران، تاريخ دارای گستره وسيعی که از محدوده اي پیرامون احوال انبياء و امامان علیهم‌السلام، فرمانروايان، وزرا، خلفا و حوادث بزرگی مانند جنگ‌ها و فتوحات تا معنايي موسع تر که بر فرايند تکامل انسان‌ها از جنبه‌هاي گوناگون نظر دارد و يا مفهومي گسترده‌تر که شامل شناخت احوال عالم و فساد حتي مسايلي که انسان را در آن دخلي نباشد، برخوردار می باشد.
زهرا روح الهی امیری، در تبیین دلایل انگيزه‌هاي انسان برای ثبت تاريخ، ابراز داشت: درست است که هر قومي احوالي داشته و حوادثي را از سر گذرانده که تاريخ را تشکيل مي‌دهد، ولي اين بدان معنا نيست که همه اقوام و افراد به درک اهميت ضبط تاريخ رسيده‌اند و يا انگيزه‌هاي آنان يکي بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در تشریح این سخن گفت: همه ملتها و اقوام داراي احساس تاريخي هستند و بر لزوم ثبت دقيق آثار تاريخي و سرگذشت ملت خود واقف بوده‌اند. گرچه تاکيد مي شود غلظت اين احساس متفاوت بوده است، ولی به نظر بر اساس يک ميل دروني انسان براي ماندگار نمودن ياد و خاطره خود و به يادگار گذاشتن آثار و انديشه خود و ملتش تنها راه اين پايداري را در تاريخ مي‌جسته است.
ظهور و سقوط دولت‌ها
وی درباره فواید ثبت و ضبط تاریخ خاطرنشان کرد: مورخ بزرگي مانند "طبري" بر اين نکته تاکيد داشته که فايده تاريخ آن است اراده خداوند را در ظهور و سقوط امت‌ها و دولت‌ها نشان دهد و يا "ابن مسکويه" تاريخ را عرضه تجارب امت‌ها و دولت‌ها براي اصلاح سياسي و اخلاقي جامعه دانسته است.
عضو هیئت علمی و دانشگاه باقرالعلوم (ع) اضافه کرد: برخي مانند «ابن اثير» تاريخ را منبعي جهت شناخت و معرفت مي‌دانست که مي‌توان از آن علم و ادب و تجربه آموخت و دانشمند و مورخ بزرگ ديگر «مسعودي» تاريخ را بستر و مجراي همه دانش‌هاي بشر معرفي نموده است؛ دانشي که اگر بدان پرداخته نشود اول و آخر علم ضايع می‌گردد؛ چرا که دانش از اخبار سرچشمه مي‌گيرد. "مقريزي" نيز تاريخ را سبب تهذيب اخلاق انسان مي داند و اين که دنيا فاني است پس بايد در آن زهد ورزيد و تهذيب نفس نمود.
نگاه ویژه قرآن به تاریخ
روح‌الهی همچنین به نگاه ویژه قرآن به مسئله تاریخ اشاره کرد و بیان داشت: قرآن با نگاهي ويژه به تاريخ پرداخته و همگان را به پندپذيري و عبرت‌آموزي از تاريخ دعوت می‌کند؛ خداوند بسياري از آيات خود را به تاریخ اختصاص داده است. در اين آيات سبک و سياق خداوند متعال توجه دادن انسان به درس‌آموزي و عبرت‌گيري از تاريخ گذشتگان وجود دارد.
وی به آیاتی که انسان را به عبرت گرفتن از تاریخ توصیه می‌کند اشاره کرد و گفت: در قرآن آیات: «ذَلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْقُرَي نَقُصُّهُ عَلَيْكَ مِنْهَا قَائِمٌ وَحَصِيدٌ» (هود، آیه 100)؛ «وَكُلّاً نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ وَجَاءَكَ فِي هَذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَةٌ وَذِكْرَي لِلْمُؤْمِنِينَ» (هود، آیه 120) و «وَتِلْكَ الاَْيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ» (آل عمران، آیه 140) بر این مسئله تأکید دارد.
استاد تاریخ دانشگاه باقرالعلوم (ع)خاطرنشان کرد: بر اساس این آیات، تاريخ از نگاه فلسفي، حوادثي تکرار شدني قلمداد شده و هر آنچه امروز اتفاق مي‌افتد در گذشته نیز اتفاق افتاده است؛ بنابراین، هدف و فايده تاريخ، ایجاد عرضه تجربه و عبرت‌هاي گذشته براي اصلاح امور است.
عبرت‌ها و پیام ها
وی در ادامه به تبیین پیام‌ها و عبرت های تاریخ برای کارگزاران و دولتمردان اشاره کرد و گفت: تاریخ دو نوع فایده و پیام دنیوی و اخروی برای سیاستمداران و دولتمردان دارد؛ فايده دنيوي تاريخ براي دولتمردان آن است که آنها را نسبت به مسیرهای اشتباه که در گذشته طی شده است، آگاه می‌سازد.
روح‌الهی، پرهيز از راه‌هاي رفته را از جمله فواید دنیوی تاریخ برای دولتمردان دانسته و ادامه داد: همان طور که گفته شد تاريخ و عبرت آموزي از آن به عنوان يکي از مهمترين فوايد اين علم مطرح شده است؛ تاريخ صحنه‌هاي متفاوتي از اقدامات دولتمردان و رفتار و سلوک آنان را به نمايش مي‌گذارد و نتايج خوب و بد اعمال آنان را براي ما تصوير مي‌کند. بهترين نتيجه چنين آگاهي براي دولتمردان آن است که از گذشته هر آنچه ناپسند است، دوري نمايند و به هر آنچه غرور آفرين و موجب خرسندي مردم است، آن عمل نمايند.
عقلا هرگز راه رفته را دوبار نمی پيمايند
وی با بیان این که اقدامات دولت‌ها، کارنامه‌اي از کارهای مثبت و منفي و منعکس کننده اهداف و برنامه های عملیاتی آنهاست، تاکید کرد: اگر دولتمردان مي خواهند آوازه‌اي نيکو يابند، باید اعمال مثبتي که در گذشته مورد احترام و توجه مردم بوده عمل نمايند و اعمال خلافي که باعث وهن دولت‌های گذشته گشته را انجام ندهند؛ چرا که سيره عقلا آن است که هرگز راه رفته را دوبار نمی پيمايند.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع)، استفاده از تجارب علمي گذشته را از دیگر فواید در توجه به تاریخ دانسته و گفت: تاريخ منبعي از دانش بشري است؛ از این رو اگر دولتمردان بخواهند در امور مختلف موفق باشند، ملزم به بهره‌گيري از تجارب سودمند علمي گذشتگان هستند، چون کار دوباره بر روي برخي از پروژه‌ها و ايستادگي بر امور غير ضروری، هزينه‌هاي سنگيني را بر دولت و ملت تحمیل می کند.
وی در ادامه تاريخ را بستري براي شناخت فرهنگ‌ها و ملتها خواند و تصریح کرد: وظيفه دولتمردان شناسايي اين فرهنگ است؛ چرا که اتخاذ سياست‌هاي بدون شناخت فرهنگی، نتيجه ای نخواهد داشت؛ همچنین نگاه يک بعدي به فرهنگ ملتها نیز نتايج مثبتي به دنبال ندارد.
آفت یک سو نگری
خانم روح‌الهی خاطرنشان کرد: دولتمردان و به ویژه کساني که سیاستگذاران حوزه فرهنگ و مسائل اجتماعي، بايد بر جنبه‌هاي مختلف فرهنگي احاطه داشته باشند تا برنامه‌هاي آنان با موفقيت به ثمر برسد؛ زیرا يک جانبه نگري و يک سونگري آفتي است که در اين موارد دامن گير دولتمردان شده است؛ به طوری که از يک طرف برخي با ناديده گرفتن فرهنگ اسلامي و بي توجهی به عمق باور ديني مردم عمل نمودند و دسته ديگر با فراموش نمودن ظرفيت‌هاي عظيم فرهنگ ايراني برنامه‌ريزي مي‌نمايند؛ هر دو سبک ضرر‌هاي جبران ناپذيري را بر ملت ما وارد نموده است.
تفرقه؛ بزرگ‌ترین آسیب دولتمردان
وی با بیان اینکه تاریخ ثابت کرده است که تفرقه از بزرگ‌ترین آسیب‌ها بر سر راه دولتمردان است، گفت: در مقدمه «ابن خلدون» بزرگترين جامعه شناس تاريخ، بر لزوم وحدت و همبستگي دولت و ملت براي تداوم آن دولت تاکيد شده است؛ او يکي از عوامل سقوط دولت‌ها را تفرقه و عدم وحدت بين عناصر مختلف آن دانسته است. بيان چنين موضوعي از مورخی شهير و همين طور لزوم بهره‌گيري از عبرت هاي تاريخي که او در کتاب ارزشمند «مقدمه العبر» گزارش نموده، اين پيام را به دولتمردان مي دهد که براي پايدار ماندن از هر گونه تنش و تفرقه و اصرار بر اختلافات بايد پرهيز شود.
استاد تاریخ دانشگاه باقرالعلوم (ع) با بیان این که قرآن نيز در معرفي تاريخ بني اسرائیل تفرقه آنها و عدم وحدت شان را در ذلت تاريخي شان مورد تاکيد قرار داده است، افزود: يکي ديگر از پيام‌هاي ابن خلدون در مقدمه‌اش بر تاريخ "العبر" آن است که غرق شدن دولت‌ها در لذت دنيا و فراموشي گذشته و توجه صرف به ماديات و بي توجهي به خدا و معنويات يکي از عوامل مهم از بين رفتن دولت ها خواهد بود.
وی افزود: اين موضوع آنقدر مهم و پر اهميت است که بسياري از مورخان بزرگ بر آن تاکيد نموده اند. «مقريزي» يکي ديگر از مورخان شهير مصر در قرن هشتم بي‌توجهي دولت‌هاي اسلامي مصر در قرن هفتم و هشتم به خدا و غرق شدن آنها در دنيا و تلاش بي‌وقفه آنها را در بهره‌مند شدن از مواهب دنيوي و بي‌توجهي به خلق خدا را عامل نزول بلاياي آسماني قحطي و خشکسالي‌هاي پي‌در‌پي و بيماري‌هاي صعب العلاج دانسته است.
ضرورت دوری دولتمردان از غرور
خانم روح‌الهی به تبیین ديگر پيام‌هاي تاريخ براي دولتمردان که توسط مورخان بر آن تاکيد شده است، پرداخته و ابراز داشت: تاریخ نشان داده که پيروزي‌ها و دست آوردهاي مادي سبب عجب و غرور دولتمردان و حاکمان شده که آنها را از ياد خدا غافل کرده است. اين عجب و غرور و فريفتگي انسان به بازوي خود و اين که همه امور را بر اساس توانايي خود انجام داده، باز يکي از عوامل مهم دور شدن از خدا و سستي حکومت‌ها خواهد بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) به دیگر پیام‌های تاریخ به دولتمردان اشاره و بیان کرد: یکی ديگر از پيام‌هاي مهم تاريخ براي دولتمردان آن است که هميشه همه دولت‌ها در اوج عزت و افتخار به يکباره فروريخته‌اند که سبب اين اتفاق آن است که انسان در اوج پيروزي‌ها و افتخارات از دشمن غافل مي‌شود. غرور و خودبيني او دشمن را براي او کوچک جلوه مي‌دهد، از این رو از برنامه‌ريزي براي مقابله در مقابل دشمن باز مي‌ماند و اين نقطه ضعف آغازي است براي نابودي او.
روح‌الهی تاکید کرد: اگر دولت‌ها در پي آنند تا استمرار داشته باشند، هيچ‌گاه از دشمن غافل نشوند و همواره براي مقابله با او در همه جهات آماده باشند گاهی اين آمادگي در عرصه مسائل نظامي است، گاه مباحث علمي و گاه به تقويت باور‌ها ي مردم و جوانان آن ملت بر ميإ‌گردد.
فواید معنوی تاریخ برای دولتمردان
وی در ادامه به تبیین فواید و کاردکرد معنوي تاريخ براي دولتمردان پرداخت و گفت: مهمترين فايده معنوی تاريخ براي دولتمردان به اين سخن "ابن اثير" و "مقريزي" بر مي گردد که تاريخ به انسان مي‌آموزد که دنيا فاني است، لذا نبايد براي امور فاني امور پايدار اخروي را هزينه کرد. دنيا مي‌گذرد و آنچه براي گذشتگان باقي مانده فقط نام و کردار آنان است، پس انسان‌ها در اين جهان فاني و زود‌گذر بايد اول تهذيب اخلاق و نفس نمايند و زهد بورزند.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در ادامه تصریح کرد: تاريخ عرصه عبرت‌ها و تجارب است، دولتمردان براي اصلاح امور مي‌توانند از تاريخ بهره ببرند. اتخاذ سياست‌هاي درست، توجه به عمران و آباداني‌ها، توجه به زندگي خلق، اصلاحات نظامي، پيشگيري از امور ناپسند، توجه به معنويات، جلوگيري از لذت جويي‌ها و فراموش نشدن ياد خدا در حکومتشان مي‌توانند در بقاي حکومت خود و ماندگار شدن يادشان در اذهان ملت شان موثر باشد.
روح الهی در پایان خاطرنشان کرد: انسان طبيعتاً خواهان بقاست؛ خوانندگان تاريخ مي توانند با خواندن آن نتيجه ظلم و ستم سلاطين گذشته را ببينند و نتايج دادگري و اجراي عدالت را درک نمايند و با استعانت از نتايج حوادث پيشين، سياستي در پيش گيرند که گرفتار مهالکي که ديگران دچار آن شدند، نگردند.
انتهای پیام
منبع: خبرگزاری حوزه.
