کتاب تالیف شده توسط ناهید طیبی، مدرس جامعه الزهرا(س) با عنوان پژوهشی نو درباره مادر امام زمان(عج) در قالب چهار فصل ابعاد مختلفی را از زندگی نرجس خاتون به تصویر می کشد که شاید تاکنون کمتر در کتابی دیده باشیم.
مخاطب می‌تواند در این اثر با گونه شناسی روایات، ملیت و خصوصیات شخصی، ازدواج امام حسن عسکری(ع)، روایات مختص به نام مادر امام زمان(عج) و روایات مربوط به بارداری ایشان، تطبیق جنگ‌های اعراب و رومیان، تطبیق تزیینات داخل کلیسا(محل عقد نرجس در بیزانس)، فرو ریختن صلیب‌ها و ستون‌های قصر، مادر امام زمان از دیدگاه اهل سنت، رویکردی جدید؛ نرجس و اسطور‌ه‌های زرتشتی، اوضاع سیاسی سامرا و مطالب جدید و متنوع دیگری درباره مادر امام زمان(عج) آشنا شود.
ناهید طیبی، نویسنده کتاب پژوهشی نو درباره مادر امام زمان(عج) در گفت‌وگو با ایبنا پاسخگوی سوالاتی درباره این کتاب بوده که در پی آمده است:
کتاب شما پژوهشی نو درباره مادر امام زمان(عج) عنوان گرفته است. به نظر می‌رسد حیطه‌ای را انتخاب کرده‌اید که تاکنون چنان که انتظار می‌رفت به آن پرداخته نشده است. انگیزه شما برای نوشتن کتابی درباره نرجس خاتون، مادر امام زمان(عج) چه بود، با توجه به اینکه شنیده‌ها حاکی از آن است که درباره مادران دیگر اهل بیت نیز در حال پژوهش هستید؟
دغدغه جدی من، معرفی و بیان تحلیلی از زندگانی مادران ائمه اطهار است. انگیزه نوشتن کتاب‌هایی با این موضوع درست به 18 سال پیش برمی‌گردد. زمانی که مشغول مطالعات تاریخی بودم، کتاب‌های مختلفی را می‌خواندم که در بسیاری از آن‌ها درباره جایگاه وجود مادر در زندگی صحبت می‌شد. با خود فکر کردم چرا تاکنون به مادران ائمه(ع) در قالب کتابی جداگانه پرداخته نشده است. این بود که این ایده در ذهنم کلید خورد. با خودم تحلیل کردم که حتما آنان ظرفیتی داشتند که به چنین مقامی رسیدند. بنابراین، بر زندگی و شخصیت نرجس خاتون و شهربانو متمرکز شدم که کتاب‌های مربوط به آن‌ها نیز امسال منتشر شدند.
چه ضرورت و خطری احساس کردید که تصمیم گرفتید از این جنبه به زندگی ائمه(ع) نگاه کنید و کتابی درباره مادران ائمه(ع) بنویسید؟
مهمترین دلیل، هجمه‌هایی است که علیه این بزرگواران در دنیا مطرح می‌شود. اکنون مستشرقان، غربی‌ها و تکفیری‌ها برنامه‌های متعددی را در شبکه‌های ماهواره‌ای اجرا و به شیعه توهین می‌کنند. آن‌ها درباره شخصیت این بزرگواران می‌گویند که شیعه دروغ‌پردازی و افسانه‌سرایی کرده است و این موضوع از علاقه شیعیان به این خاندان نشات می‌گیرد! در این شبکه‌ها علاوه بر توهین به مادران این بزرگواران، به تفکر شیعی نیز توهین می‌کنند. به عنوان مثال، در یک برنامه چنین عنوان شد که شیعیان مادر ائمه(ع) را یک ایرانی قرار داده‌اند و اصلا شیعه یک تفکر کاملا ایرانی است و اصالتی ندارد! همچنین آن‌ها معتقدند که ایرانی‌ها مایل به پذیرش اسلام نبودند و چون برایشان سخت بود که اسلام بیاورند، افسانه‌ها را در تاریخ رها کردند و داستان‌هایی را درباره مادران ائمه(ع) سرهم کردند!
تاکنون کتاب‌هایی که درباره ائمه(ع) نوشته شده‌اند، اغلب رویکردی یکسان و تنها اشاره‌ای کوتاه به همسران اهل بیت(ع) داشته‌اند یا حداکثر گریزی به ازدواج آنان زده‌اند. با توجه به اهمیت مطالبی که شما گفتید، چرا تاکنون کتابی مستقل درباره مادران اهل بیت(ع) نوشته نشده بود؟
همان‌طور که اشاره کردید، در کتاب‌های موجود تنها به اشاره‌ای درباره ازدواج آنان اکتفا شده است. البته این امر از یک جهت به وجود نگاه حاشیه‌ای به زن در طول تاریخ برمی‌گردد، در حالی که ائمه(ع) با این رویکرد به شدت برخورد می‌کردند. جالب است بدانید که از زمان مادر امام سجاد(ع) به بعد، همگی کنیز بودند، البته کنیز به مفهوم اسیر جنگی. به عنوان مثال، شهربانو که شاهزاده بود، اما به‌عنوان اسیر جنگی(کنیز) به مدینه آمد. بنابراین، ائمه(ع) همسران خود را که مادران امام بعدی بودند، این‌گونه انتخاب کردند و از میان ده‌ها کنیز بر اساس علم امامت، همسرشان را تشخیص دادند و این اقدام آنان از یک نظر ارج نهادن به مقام زن بود.
شما در کتابتان جز آن‌چه درباره ازدواج نرجس خاتون با امام زمان بیان شده است، چیزی درباره مناسبات اجتماعی ایشان ننوشته‌اید. این اشاره من از این نظر بود که ما از حضرت فاطمه زهرا(س)،حضرت زینب(س)، حضرت خدیجه(س) به‌عنوان الگویی برای زنان نام می‌بریم. آیا از این نظر، نرجس خاتون نیز الگوست؟
بله، البته همان‌طور که اشاره کردید، گزارش‌های زیادی درباره نرجس خاتون نداریم. با این وضع می‌توان ادعا کرد که او قطعا از ظرفیت بالایی بهره‌مند بوده و قابلیت ذاتی داشته است که به عنوان مادر امام عصر(عج) انتخاب شود. در گفت‌وگوهای نرجس خاتون با امام حسن عسکری(ع) می‌توان نکات اخلاقی خوبی را یافت، از جمله آن‌که امام حسن عسکری(ع) می‌گوید 10 هزار دینار یا خبر مسرت‌انگیز به تو دهم، کدام را راغبی؟ نرجس خاتون خبر را انتخاب می‌کند و امام حسن عسکری(ع) می‌فرماید: تو را فرزندی خواهد بود که شرق و غرب عالم را مالک شود و جهان را از عدل و داد پر کند. ایشان سپس از حکیمه خاتون، خواهرشان خواستند او را به خانه خود ببرد و فرایض دینی را به او آموزش دهد.
نکته‌ای که به نظرم لازم است بیان شود، آن است که مادران ائمه(ع) تنها از یک نقطه کره زمین انتخاب نشدند، بلکه افرادی بودند که از سراسر جهان برگزیده شدند.
زندگی این بانو بعد از شهادت امام حسن عسکری(ع) چگونه بود؟ در متون موجود کمتر اشاره‌ای به این موضوع شده است.
اتفاقا من در کتابم به این موضوع به‌شکلی مبسوط پرداخته‌ام. نرجس خاتون بعد از شهادت امام حسن عسکری(ع) به دلیل اختناق حاکم از سوی خلفای عباسی و فشارهای روانی جعفر کذاب، در خانه علی بن حمزه بن الحسن بن عبیدالله بن العباس بن امیرالمومنین که از نوادگان حضرت عباس(ع) بود، ساکن شد. درباره زمان مرگ نرجس خاتون نیز روایت‌های مختلفی وجود دارد. البته در متون شیعی و اهل سنت در این باره اختلافات اساسی وجود دارد. برخی بر روایت کنیز خیزرانی تکیه دارند و مرگ او را پیش از امام حسن عسکری(ع) در سال 260 هجری قمری عنوان می‌کنند و برخی نیز به سال‌های بعد اشاره دارند که این روایت البته ضعف سند دارد. ابومحمد ابن حزم الظاهری نیز در کتاب «الفصل فی الملل و الاهواء و النحل» درباره مرگ نرجس‌خاتون می‌نویسد: «فتنه شیعیان به دست صقیل و ادعای او زیاد شد تا اینکه معتضد او را حبس کرد تا بیست و اندی سال پس از مرگ مولایش(امام حسن عسکری) و عمر وی در همانجا سپری شد. او در منزل حسن بن جعفر نوبختی بود که وی را به قصر معتضد بردند و باقی عمر در آن‌جا بود تا اینکه در همان قصر و در ایام المقتدر بالله از دنیا رفت.»
چاپ نخست کتاب «پژوهشی نو درباره مادر امام زمان(عج)» در سال جاری از سوی نشر بوستان کتاب با شمارگان 1000 نسخه در 312 صفحه و به قیمت یکصد هزار ریال منتشر شده است.
منبع: خبرگزاری ایبنا.
