چهارده سال مدیریت گروه تاریخ اسلام: قسمت چهارم
(گفتگوی سخن تاریخ با مدیر پیشین گروه تاریخ اسلام دکتر نعمت الله صفری فروشانی)
تهیه و تنظیم:سیدمرتضی حسینی شاهترابی
مقدمه
چهارمین قسمت از گفتگوی سخن تاریخ با دکتر نعمت الله صفری فروشانی به بررسی راه اندازی و عملکرد سایت سخن تاریخ و مجلات «مطالعات تاریخی جهان اسلام»، «سخن تاریخ» و «مطالعات تاریخی امت اسلامی» می پردازد.
سخن تاریخ: در مورد سایت سخن تاریخ توضیح دهید.
دکتر صفری فروشانی: فضای رسانه ای امروز بیشتر در اختیار فضای مجازی است و فضای آینده نیز خیلی خیلی بیشتر در اختیار فضای مجازی است. ما می دانیم که مسوولین بزرگ جمهوری مانند مقام معظم رهبری به این فضا بسیار توجه دارند. ما به مسوولین جامعه المصطفی درخواست دادیم که وارد فضای مجازی شویم.
من اولین صحبت را با آقای هاشمیان کردم و ایشان بسیار استقبال کردند و من تذکر دادم که هزینه زیادی دارد(که البته در ادامه هزینه بسیار کمتری صرف شد، حدود 35 میلیون برای سه سال تاکنون که عمدتاً به صورت قرض برعهده مجتمع آ»وزش عالی امام خمینی(ره) مانده است.) ایشان نیز قبول کردند. یک تعبیری کردند که شما به سرعت در اتوبان فضای مجازی حرکت کنید و ما نیز حمایت می کنیم.
ما با همین مساله دوستان را جمع کردیم و جلسه تشکیل دادیم و اساسنامه نوشتیم و عمده هم تلاش این بود که از خود طلاب استفاده شود و سایت سخن تاریخ راه افتاد که الان بزرگترین و جامع ترین سایت گروه تاریخ است.
زمانی من مروری بر سایت های گروه های مختلف جامعه المصطفی داشتم متوجه نشدم چرا جامعه المصطفی این قدر نسبت به فضای مجازی بی مهر است و حمایت نمی کند.
در ادامه ما دچار مشکلات فراوانی شدیم چون به مشکلات بودجه برخورد کرد و نتوانستیم آن چه که باید و شاید به این سایت توجه کنیم. شاید بیست درصد از برنامه های ما اجرا نشده است. می خواستیم سایت را جهانی کنیم و ترجمه های مختلف را بگذاریم و به هر حال چون در چارت جامعه المصطفی دیده نشده بود زیاد نتوانستیم گسترش دهیم.
الان هم جامعه المصطفی به فضای مجازی توجه نمی کند و بودجه نیز در اختیار نمی گذارد.
نکته ای که بود و ممکن است در جایی بازتر کنم و آن پاس کاری است که بین معاونت های مختلف درباره فضای مجازی است. زمانی درخواست کردیم و به معاونت می رفت و این معاونت می گفت متعلق به یک معاونت دیگر است و همینطور معاونت دیگر. هرجا بنا باشد افتخار کنند افتخار می کنند و هر جا بنا به پیشتیبانی باشد حمایت نمی کنند.
الان این سایت روی دوش طلاب گروه می چرخد که خیلی هم کم توقع هستند و با انگیزه اداره می کنند و با همین وضعیت بزرگترین و بهترین سایت تاریخی قم است و بصورت متوسط حدود 2000 بازدید در روز داریم و الان هم بازدید کل از یک میلیون در مدت سه سال گذشته است.
در شورای سیاست گذاری سایت اساتید گروه من جمله استاد باقری بیدهندی حضور دارند . مدیریت سایت در بخش مهمش بر عهده استاد دکتر شیرودی است. اساتید مختلفی که قبلا از دانش پژوهان این مجموعه بوده اند من جمله آقای سید مرتضی حسینی، آقای هاشمی، آقای غلامی، اقای نوری و آقای علی الله اکبری و آقای سید هدایت رضوی و سید جمال موسوی بخش های مختلف را اداره می کنند که مسوولیت آن ها و رزومه مختصرشان در سایت گذاشته شده است.(لینک مدیران و همکاران سایت)
سخن تاریخ: دستاوردهای سایت چه بوده است؟
دکتر صفری فروشانی: این سایت در معرفی گروه به جامعه علمی و تاریخی نقش بسیار مهمی داشته است و نیز در معرفی مجتمع و جامعه المصطفی.
مسوولین فعلی مجتمع هم عنایت دارند یعنی جناب آقای دکتر زارعان و قول حمایت از سایت را داده اند.
هدف مهم سایت القاء نوعی روش مندی و علمی نگری متعهدانه به جامعه کلی کشور درباره مباحث تاریخی بوده است. که فکر می کنم در این هدف موفق شده است.
و بالا بردن و ارتقاء سطح توقعات توده های مردم از مباحث تاریخی است که به مباحث عمومی شبیه سخنرانی دیگر قانع نشوند.
یکی از مهم ترین محور هایی که سایت به آن توجه داشته است بحث تاریخ اهل بیت است. که ویژه نامه هایی که تا کنون ارائه داده ایم در باره هر کدام از چهارده معصوم به مناسبت بهای مختلف مانند عید غدیر و روز تاریخ و محرم نشان دهنده همین مساله است و یکی از پربیننده ترین بخش های سایت نیز هست.
ما سعی کردیم شخصیت های مختلف تاریخی قم و کشوری را به واسطه مقاله شان در این سایت معرفی کنیم.
از همه افراد با همه گرایش ها مقالات خوب را می گذاریم. مجلات مختلف را نمایش می دهیم.
مصاحبه با افراد مختلف داریم.
حتی به بانوان نیز توجه داریم. خبر تاریخی از آن ها می گذاریم.
ما در سایت به طنز نیز توجه داشته ایم. بخشی به نام شکرستان تاریخی داریم که طنزهای تاریخی را از کتاب های تاریخی درآورده ایم و در آن جا گذاشته ایم.
بخش های مختلف سایت ممکن است در قسمت هایی ابتر باشد به این دلیل که حمایت های لازم از آن نشد.
همگام با توقعات مقام معظم رهبری نگاه به فضای مجازی در جامعه المصطفی وجود ندارد.
مهم ترین شاهدش این است که بعد از گذشت چند سال از تشکیل شورای عالی فضای مجازی هنوز جامعه المصطفی کار درخوری در قسمت های مختلف ارائه نداده است. به عنوان مثال یک گروه قوی ای مانند علوم قرآن می تواند خودش یک سایت مستقلی داشته باشد و پایان نامه هایش را ارائه کند و رزومه اساتید را معرفی کند و مقالات قرآنی ارائه کند. همینطور گروه های دیگر که اگر حمایت های لازم شود بهره وری های زیادی می توان داشت. خصوصیت فضای مجازی کار کمتر و بهره وری بیشتر است. سرمایه گذاری کمتر و بهره وری بیشتر
این سایت به عنوان منبع خبر برای برخی سایت های دیگر است.
اشاره کنم به یک نکته: مشاهده می کنم حتی بعضی از سایت ها مخفیانه از سخن تاریخ استفاده می کنند و منبعشان را ذکر نمی کنند.
سخن تاریخ: مجلات گروه تاریخ از چه زمانی راه اندازی شد؟ و نحوه اداره آن ها چگونه بود؟
دکتر صفری فروشانی: اولین مجله مجله سخن تاریخ بود که در سال 75 تاسیس شد. جرقه اش به وسیله جلسات مرتبی که در گروه تشکیل می شد زده شد و بار عمده آن در آغاز بر دوش اقای دکتر بارانی بود و با سخت گیری و روش مندی توانست مجله ای قابل عرضه ارائه کند. ایشان تجربه مجلات دیگر هم داشت. موسس انجمن تاریخ پژوهان قم و مدیر مسوول مجله نامه تاریخ پژوهان بود.
مجله از همان ابتدا قالب رایج مجلات علمی را حفظ کرد. مدیر مسوول و سردبیر و هیات تحریریه داشت.
از آغاز سیاست گروه بر این بود که از مقالات اساتید در مجله استفاه نشودو تنها مقالات دانش پژوهان استفاده شود. بنابراین اگر شماره های اولیه این مجله را نگاه کنید می بینید نام هیچ استادی در بین نویسندگان مقالات وجود ندارد. این مجله بسیار کمک کرد به ارتقاء هویت بخشی به طلاب گروه و ایجاد جو نشاط بیشتر در گروه.
که وقتی طلبه می دید مقاله اش چاپ شده است اظهار شادمانی می کرد و اعتماد به نفسی پیدا می کرد.
این مجله برای همه مجلات تاریخی کشور ارسال می شد و به این صورت شناخته شد و از نقاط مختلف برای آن مقاله می آمد که ما بخاطر سیاستی که داشتیم مقالات را استفاده نمی کردیم.
در مراحل بعدی مقرر شد که از مقالات اساتید نیز استفاده شود ولی شرط گذاشتیم که در هر شماره دو مقاله از طلاب باشد.
کم کم جامعه المصطفی به این سمت رفت که برای مجلات خودش رتبه علمی بگیرد . یکی از مجلاتی که نامزد برای اخذ رتبه بود مجله سخن تاریخ بود. در کمیسیون وزارت که سخت گیرانه هم برخورد می کردند تصویب شد. گفتند که اسمش باید تخصصی باشد. ما اسم تخصصی مطالعات تاریخی جهان اسلام را انتخاب کردیم که پیشنهاد اولیه آن هم متعلق به سرکار خانم استاد فاطمه جان احمدی بود که در همین جا از ایشان تشکر می کنم که در اخذ امتیاز نقش مهمی داشت. همینطور آقای توکلی که رابط ما با وزارت بود.
امتیاز این مجله به عنوان مجله علمی پژوهشی گرفته شده بود، اما باید نامش عوض می شد و شماره اش از یک شروع می شد. دوستان گفتند که حیف است که پیشینه سخن تاریخ نادیده گرفته شود. خوب است مجله سخن تاریخ را با عنوان علمی ترویجی داشته باشید. بنابراین، گروه دارای دو مجله شد: مجله ای علمی پژوهشی با شماره اول یعنی مطالعات تاریخی جهان اسلام و مجله ای علمی ترویجی با عنوان سخن تاریخ که پیوستگی قبلی را ادامه می داد.
اولین مجله علمی پژوهشی جامعه المصطفی مجله مطالعات تاریخی جهان اسلام است. هیات تحریریه قوی دارد که عبارتند از:
ناصر باقری بیدهندی- فاطمه جان احمدی- محمدرضا جباری- محمدعلی چلونگر- احمدرضا خضری- محسن خندان(الویری)- ناصر رفیعی محمدی- محمد سپهری- محمدامیر شیخ نوری- نعمت الله صفری فروشانی- هادی عالم زاده- حسین عبدالمحمدی- حسین قره چانلو- اصغر منتظر القائم- علیرضا واسعی.
بار عمده هر دو مجله بر عهده آقای دکتر شیرودی است.
سخن تاریخ: قبلا در مجله سخن تاریخ مقاله طلاب کارشناسی نیز چاپ می شد. با وضعیت ارتقاء رتبه این دو مجله، تمهیدات خاصی برای این مساله اندیشیده شده است؟
دکتر صفری فروشانی:خوب است من یادی کنم از مجله سومی که مرتبط با گروه است ولی اصالتا متعلق به این گروه نیست. مجله مطالعات تاریخی امت اسلامی است که به وسیله دوستانمان در انجمن اداره می شود و با روش مندی علمی کار خودشان را ادامه می دهند. این مجله می تواند برخی از مقالات در سطوح پایین تر را پوشش دهد. البته باید عرض کنم با این که این مجله رتبه ای ندارد مقالاتی که در شماره اول بوده است آن چنان هم پایین نیست.
ولی می خواهم یک نکته ای را اشاره کنم بجای این که خودمان را پایین بیاوریم طلاب را بالا ببریم و سعی کنیم به آن ها کمک کنیم تا مقالات روش مند بنویسند. چون قابل رقابت و چاپ شود . نه این که موظف شویم هرچه طلاب می نویسند چاپ کنیم. اگر مقاله بخواهد علمی باشد طلاب باید خسته نشوند و زحمت بکشند و روی مباحث روشی و محتوایی کار کنند.
البته با طلاب مختلف گروه در ارتباط هستم و می بینم که در مجلات مختلف فرهنگی خودشان مسوولیت دارند و مقالات خودشان را چاپ می کنند. ولی مجله ای که در چارچوب علمی خاص می خواهد باشد باید مقالات قابل قبولی داشته باشد.
/ادامه دارد…/
