اين شماره، حاوي هفت مقاله است:
نخستين مقاله اين شماره با عنوان «جغرافياي تاريخي و جايگاه اقتصادي دينور» نوشته عليرضا اشتري تفرشي مي‌کوشد با بررسي بيشترين اطلاعات موجود در منابع و پژوهش هاي تاريخي و جغرافيايي در باب شهر و ناحية دينور، با تحليل اين اطلاعات، به تصويري مطلوب از جغرافياي تاريخي دينور دست يابد و وجه بارز تاريخ اقتصادي اين ناحيه را، به ويژه در ارتباط با ويژگي هاي جغرافيايي آن، مورد بررسي قرار دهد.
در مقاله بعدي غلامعلي پاشازاده به بررسي «جودت پاشا: پيوند تاريخ نگاري و انديشة سياسي با مباني غربي- اسلامي» پرداخته است. نحوة استفادة همزمانِ جودت پاشا از انديشة سياسي غربي و اسلامي در مباني نظريِ انديشة سياسي، مسألة اين پژوهش است که با روش توصيفي و تحليلي و با استفاده از آثار جودت پاشا و منابع تاريخي آن زمان مورد بررسي قرار گرفته و به پرسش زير پاسخ داده شده است: جودت پاشا چه پيوندي ميان مباني نظري اسلامي و غربي در مورد منشاءِ دولت برقرار کرده است؟
سومين مقاله اين شماره «نقش و جايگاه شيخ هادي نجم آبادي در تکوين جنبش مشروطيت ايران» اثر داريوش رحمانيان و سيد مقداد نبوي رضوي است. در اين مقاله، تأثير شيخ هادي نجم آبادي در برپايي نظام مشروطيت در ايران، بررسي شده است. نجم آبادي، پيش از وقوع حوادث مشروطه خواهي درگذشت؛ اما کساني که محضرش را درک کرده بودند، با بهره گيري از آموزه هاي وي، تکاپوهايي بنيادين در آن حرکت مهم تاريخي انجام دادند. سهم شيخ هادي نجم آبادي در انقلاب مشروطيت ايران با شناخت آنان معنا پيدا مي کند.
«بررسي مناسبات متوكل خليفة عباسي با علويان»نوشته علي سالاري شادي و محمد خرم کشاورز موضوع مقاله بعدي اين شماره است. در اين مقاله، نويسنده تلاش دارد با اتكاء به منابع اصلي و متقدم به بررسي و تحليلي تصحيح گونه ازجوانب مختلف رفتار متوکل با علويان بپردازد و دو روايت متضاد را كه حاكي از مناسبات حسنه و يا پر تنش او با علويان است، به نقد و ارزيابي بكشاند، تا معلوم شود که واقعيت در كدامين دسته از اين روايات نهفته است.
بدرالسادات عليزاده مقدم در «نگاهي به جايگاه خاندان اعتمادالدولة طهراني در دورة جهانگير تيموري» تأثير مهاجرت برخي خاندان ها و به خصوص خاندان طهراني در دورة صفويه به سرزمين هاي مجاور از جمله هندوستان، و همچنين جايگاه و تأثير حضور آن‌ها در حيات سياسي و فرهنگي دورة جهانگير تيموري را مورد واکاوي قرار داده است. خدمات اين خاندان به سلسلة تيموريان هند از دورة اکبرشاه آغاز و در دورة پادشاهي فرزندش جهانگير به اوج خود رسيد؛ چنان‌که در اين دوره غياث الدين طهراني و دو فرزندش، عناوين مهمي چون اعتمادالدوله، ملکه و خان ساماني به خود اختصاص دادند و در جريان سياست داخلي و خارجي تيموريان هند نقش فعالي ايفاء کردند.
«جايگاه حج در مناسبات اقتصادي ايران و عثماني در عصر قاجار»نوشته اصغر قائدان، محمدتقي امامي، اسرا دوغان عنوان مقاله بعدي است. در اين پژوهش، جايگاه اقتصادي حج و تأثير آن در روابط اقتصادي دولت عثماني به عنوان برگزار کننده و دولت ايران عصر قاجار به عنوان ميهمان، بررسي شده است. در اين مقوله پيرامون سه رکن اصلي بحث شده است: 1. حجاج (ميهمانان)؛ 2. دولت (برگزارکنندگان) 3. بدويان و بوميان (ميزبانان).
آخرين مقاله اين شماره به «بررسي تأثير اعزام لشکر اسامه بر چگونگي مشارکت سياسي نخبگان مهاجر و انصار در سقيفه و تثبيت خلافت» پرداخته است. زيبا معير، حسين مفتخري، صادق آيينه‌وند و علي رجبلو نويسندگان اين مقاله هستند. هرچند اغلب گزارش هايي که از سقيفة بني‌ساعده در منابع دست اول وجود دارد، حاکي از آن است که تصميم هاي اتخاذ شده در آن با حضور و مشارکت سياسي عموم مهاجران و انصار صورت گرفته، مدعاي مقالة پيش رو بر اين است که عموم مهاجران و انصار از وقايع مدينه بي خبر بودند و به همين دليل، مشارکت سياسي فعالي در اين وقايع نداشتند. حدود سه هزار نفر از بزرگان مهاجر و انصار که به دستور پيامبر(ص) ملزم به حضور در لشکر اسامه بودند، در منطقه اي به نام «جِرف»، در سه مايلي(پنج کيلومتري) بيرون از مدينه، اردو زده و آمادة اعزام به شام بودند، تا آن که فرستاده‌اي از مدينه خبر رحلت پيامبر(ص) را به اسامه داد و او فقط با تني چند از سران مهاجر و انصار به مدينه بازگشت. در حالي که برخي روايت‌ها، خبر بازگشت کل لشکر اسامه را به مدينه پس از رحلت پيامبر (ص) آورده‌اند.
منبع: پژوهشکده تاریخ اسلام.
