در نوزدهمین فصل کاوش در شهر سوخته پس از ۵۰ سال، برای نخستین‌بار باستان شناسان موفق به کشف یک لوح حسابداری مربوط به دوران آغاز ایلامی شدند. در این فصل کاوش، فعالیت‌های میان‌رشته‌ای مثل مطالعات گیاه باستان‌شناسی، استخوان‌شناسی باستانی جانوران و انسان‌شناسی نیز دنبال می‌شود، از همین رو از محققان و باستان‌شناسان ایتالیا و صربستان نیز دعوت شده است. شهر سوخته با پنج‌هزار سال پیشینه تاریخی و تمدنی، از مهمترین مناطق شهرنشینی باستانی در فلات ایران است که در حدود ۶۰ کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و سال ۱۳۹۳ به‌عنوان سایت فرهنگی در یونسکو ثبت جهانی شد.
به گزارش سایت تاریخی به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، سیدمنصور سیدسجادی ـ سرپرست هیأت باستان‌شناسی شهر سوخته ـ درباره این کشف مهم، توضیح داد: کشف این‌گونه لوح‌ها در مناطق غربی ایران امری عادی است، اما نکته اینجا است که در شرقی‌ترین نقطه ایران و «دشت لوت»، باستان‌شناسان تا کنون به چنین کشف “منحصر به‌فردی” دست نیافته بودند.
او با بیان‌این‌که این لوح نشان از ارتباط جامعه شهر سوخته با مردم آغاز ایلامی دارد، افزود: حسین مرادی، باستان‌شناس و معاون هیأت باستان‌شناسی در عمق چهار متری اتاق شماره ۲۷ منطقه مسکونیِ محوطه شهر سوخته در حین کاوش به این لوح رسید.
سیدسجادی این کشف را تا حدودی منتظره خواند و گفت: در همایش باستان‌شناسی جنوب شرق این نوید را به جامعه باستان‌شناسی داده بودم که در آینده خیلی نزدیک چنین رویدادی رخ خواهد داد و هیأت باستان‌شناسی به این کشف دست خواهد یافت.
سرپرست هیأت‌باستان شناسی شهر سوخته درباره مشخصات این لوح حسابداری، گفت: این لوح، ۱۱ سانتیمتر طول و ۷سانتیمتر عرض دارد و شامل دو گونه علامت است. یکی از علامت‌ها خطوطی‌اند که نشانگر نوع کالای ارسال‌شده همراهِ لوح است و دیگری سلسله شکل‌های مستطیلی عمق‌دار که نشان از تعداد کالای ارسال‌شده دارد که فعلا برای ما ناآشنا است.
این باستان‌شناس مهمترین نکته در ساختار این لوح را اثر مُهر استوانه‌ای ارسال‌کننده روی آن دانست و افزود: طبق ساختار این مُهر، کاملا روشن است که مردم در آن دوره از سیستم حسابداری ده‌گانی استفاده می‌کردند، برخلاف سومری‌ها که سیستم حسابداری آن‌ها بر اساس نظام شصت‌گانی بوده است.
او با اشاره به این‌که تا فصل نوزدهم، در بخش‌های خیلی قدیمی‌ترِ شهر سوخته کاوشی نشده بود، بیان کرد: در دو فصل گذشته تصمیم گرفتیم در لایه‌های عمیق‌تر کار کنیم که خوشبختانه این تصمیم منجر به کشف این لوح باارزش در عمق چهارمتری شد.
سجادی اظهارکرد: هم‌اکنون و در روزهای پایانی کاوش و پژوهش فصل نوزدهم در پایگاه شهر سوخته مشغول ثبت، ضبط و آماده‌سازی مستندات و گزارش کار هستیم و کار حفاری در سه گمانه اصلی در منطقه مسکونی به پایان رسیده است.
باستان‌شناسان کاوش‌های فصل نوزدهم شهر سوخته را از اول آذرماه ۱۴۰۰ آغاز کرده‌اند که اکنون، به روزهای پایانی آن نزدیک شده‌اند. کاوش‌های این فصل به دلیل کمبود بودجه به سه کارگاه محدود شد؛ کارگاه نخست در منطقه مسکونی شرقی واقع شده که فعالیت‌های باستان‌شناسی در آن با هدف دستیابی به لایه‌های قدیمی‌تر صورت گرفت. در کارگاه شماره ۳۳ که دومین کارگاه است، ادامه فعالیت‌های سه فصل گذشته دنبال شد. کارگاه شماره ۳۹ نیز در منطقه مسکونی واقع شده که فعالیت هیأت باستان‌شناسی در آن با هدف یافتن ساختمان‌ها و معماری جدید انجام شد.
بر اساس یافته های باستان شناسان،شهر سوخته ۱۹۰۰ سال قبل بدون جنگ و درگیری و در آرامش تخلیه شده است. یافته‌های آن‌ها از حفاری‌های بخش مرکزی شهر نشان می‌دهد اهالی، اسباب و اثاثیه‌شان را جمع کرده و رفته‌اند. هنوز دقیقا مشخص نشده شهر سوخته چگونه و بر اثر چه عاملی متروک شده است. باستان‌شناسان این شهر را که در حدود پنج‌هزار سال پیش ابزار کاملی از زندگی را داشته، از پیشرفته‌ترین شهرهای باستانی دنیا می‌دانند. شهر سوخته با پنج‌هزار سال پیشینه تاریخی و تمدنی، از مهمترین مناطق شهرنشینی باستانی در فلات ایران است که در حدود ۶۰ کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و سال ۱۳۹۳ به‌عنوان سایت فرهنگی در یونسکو ثبت جهانی شد.
تا پیش از این نیز، آثار مهمی از شهر سوخته کشف شده که از جمله آن‌ها به جمجمه جراحی‌شده یک دختر ۱۳ ساله، چشم مصنوعی زنی حدودا ۲۸ تا ۳۲ ساله که جنس آن ترکیبی از قیر طبیعی و نوعی چربی جانوری و سیم‌های ریز طلایی شبیه مویرگ‌های چشم است، خط‌کشی ساخته‌شده از چوب آبنوس به طول ۱۰ سانتیمتر که تا دقت یک میلیمتر را اندازه‌گیری می‌کند، تخته نردی از چوب آبنوس با ۶۰ مهره و جامی سفالین با طراحی یک بز درحال حرکت که قدیمی‌ترین انیمیشن جهان لقب دارد، می‌توان اشاره کرد. بعضی از این آثار را در موزه شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان می‌توان مشاهده کرد.
