تنها کتاب تاریخی ورزشی دکتر آذرتاش آذرنوش با عنوان «تاریخ چوگان در ایران و سرزمین‌های عربی» از ساعت 17 یکشنبه (9 تیرماه) در سرای اهل‌قلم خانه کتاب نقد و بررسی خواهد شد. این نشست با حضور آذرتاش آذرنوش، نویسنده این اثر، قدمعلی سرامی، نویسنده، پژوهشگر و کارشناس فرهنگ عامه و مرجان محمودی، مشاور فرهنگی فدراسیون چوگان و سعید سعیدی(دبیر نشست) برگزار می‌شود.
کتاب «تاریخ چوگان در ایران و سرزمین‌های عربی» از هشت فصل تشکیل شده است و دربرگیرنده موضوعاتی مانند واژه‌شناسی و خاستگاه چوگان، نگاهی به تاریخچه این ورزش در سرزمین‌های دیگر و چوگان در ایران عصر اسلامی است.
آذرنوش در این اثر تاکید ویژه‌ای بر ایرانی بودن چوگان دارد و با استناد به متون تاریخی، زادگاه اصلی این ورزش را کشورمان معرفی کرده است.
آذرنوش در پیشگفتار این اثر که از هشت بخش تشکیل شده، نوشته است:«کار همیشگی من نه چوگان‌بازی که فرهنگ و ادبیات است و زیبنده آن می‌بود که میان کار و ورزش پیوندی می‌یافتم تا از هر سو بهره‌مند شوم. خوشبختانه فرهنگ فارسی و عربی از اسب و سوارکاری و چوگان آکنده است، هرچند که زمینه‌های آن هنوز دست‌نخورده باقی مانده است. نخستین موضوعی که نظر مرا به خود جلب کرد، آن بود که می‌دیدم اصطلاحات رایج میان سوارکاران یا ترکی است یا عربی یا فرنگی، و کلمات فارسی در آن‌ها سخت اندک است، حال آن‌که در زبان فارسی کهن انبوهی کلمه‌ی زیبای خوش‌آهنگ می‌توان یافت که بر اسب و ویژگی‌ها و اندام‌ها و رفتارهای گوناگون و ابزارهای وابسته به آن دلالت دارد.»
فصل نخست کتاب «چوگان، واژه‌شناسی» نام دارد و نویسنده در آن اصطلاح چوگان را برگرفته از متون کهن پهلوی می‌داند و از هُرن، دانشمند برجسته آلمانی به عنوان نخستین فردی که به این واژه پرداخته و آن را هم‌ریشه با کلمه چوب دانسته، یاد کرده است. آذرنوش قسمتی را هم به رواج واژه «صولجان» در شعر و ادب عربی اختصاص داده و آن را معرب واژه چوگان دانسته است.
نویسنده در بخش دوم کتاب با نام «خاستگاه چوگان» ایران را به عنوان زادگاه این ورزش معرفی می‌کند و گواه مدعایش را استناد به اظهارات پژوهشگرانی مانند کاترومر، دیل، شارتیه و لوفر ذکر کرده است. وی در این قسمت آورده است:«از آن‌جا که سرآغاز نوع بازی چوگانی و شکل‌های نخستین و زادگاهش دست نایافتنی است، بهتر است مانند شارتیه به این عبارت بسنده کنیم: حدود دو یا دو هزار و پانصد سال پیش، قبایل آسیای مرکزی که اسب‌ها فراوانی داشتند، در بازی‌ها و سرگرمی‌های سواره‌ی خود، از چوب و انواع گوناگون گوی نیز استفاده کردند، اما این بازی‌ها یکسره وحشی و بی‌نظام بود؛ آن بازی گروهی و منظمی که از قوانین نسبتاً روشنی پیروی می‌کند و زاییده‌ی تفکر و اراده‌ی مردم یک سرزمین است، نخست در ایران پدید آمد و به نقاط دیگر جهان راه یافت.»
در فصل سوم، از رساله‌های چوگانی صحبت به میان آمده است و این مکتوبات به دو گروه رساله‌های چوگانی به زبان فارسی و عربی تقسیم شده‌اند. «نگاهی به تاریخچه‌ی چوگان در سرزمین‌های دیگر» عنوان فصل چهارم کتاب است و نویسنده در این قسمت به رواج بازی چوگان در کشورهای هندوستان، چین و بیزانس (سوریه فعلی) پرداخته است.
آذرنوش در فصل پنجم به بررسی احوال چوگان در ایران پیش از اسلام نگاهی جامع دارد. روایت‌های افسانه‌ای، چوگان بازی سیاوش، چوگان بازی رستم، روایت‌های نیم‌تاریخی، روایت‌های تاریخی و روایت‌های ساسانی در آثار اسلامی، بخش‌های مختلف این فصل را تشکیل می‌دهند.
چوگان در ایران عصر اسلامی، محور اصلی مطالب فصل ششم است. در این بخش سیر تحول این بازی از سده‌های نخستین تا آغاز عصر صفوی بررسی شده، ضمن این که نویسنده در این بخش نگاهی هم به وضعیت بازی چوگان در کشورمان پس از به قدرت رسیدن صفویان، داشته است. همچنین در پایان فصل از تولد دوباره این ورزش در عهد قاجاریه، سخن به میان آمده قسمتی هم به چوگان ایران در حال حاضر اختصاص دارد.
نویسنده در فصل هفتم با فاصله گرفتن از مباحث چوگان در ایران، به چگونگی شکل‌گیری و انجام این بازی در جهان عرب پرداخته است. عصرجاهلی، عصر عباسی و مصر و شام، بخش‌های مختلف این فصل را تشکیل می‌دهند.
چوگان در ادبیات هم عنوان فصل هشتم این کتاب است. در این فصل از به کار رفتن واژه چوگان در آثار شاعرانی مانند رودکی، فردوسی، جامی، فرخی، نظامی و عطار نیشابوری سخن به میان آمده و از مثنوی «کارنامه» سروده قاسمی جنابادی به عنوان نخستین کتابی که در ادبیات فارسی سراسر به موضوع چوگان پرداخته، یاد شده است.
اشاره به تک‌‌بیت‌هایی از خواجو، عطار، انوری، سعدی، حافظ،، هاتف و محتشم که دربرگیرنده واژه چوگانند، به انضمام چوگان در تصویرپردازی عربی، حُسن ختامی بر ای این کتاب است.
«تاریخ چوگان در ایران و سرزمین‌های عربی» نوشته آذرتاش آذرنوش با شمارگان هزار و 500 نسخه و بهای 140 هزار ریال به تازگی از سوی نشر ماهی وارد کتابفروشی‌ها شده است.
سرای اهل قلم خانه کتاب در خیابان انقلاب، ابتدای خیابان فلسطین جنوبی، کوچه خواجه نصیر، شماره 2 قرار گرفته است. شرکت در این برنامه برای عموم آزاد است و علاقه‌مندان برای حضور در این نشست و کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند با شماره 66966156 تماس بگیرند.
منبع: پژوهشکده تاریخ اسلام
