این دومین مرتبه ای است که برای دیدار با یکی از پرکار ترین محقق و اندیشمند جهان اسلام به قم سفر کنم. پیش از این، دیدارها یا در مشهد و در هنگامه سفر زیارتی علامه بود و یا پای تلفن. محرم و عاشورا بهانه خوبی است تا عیادت از علامه را در دوره کسالت یکساله اخیر تکرار کنم. یکسالی که گرچه برای همه کسانی که دغدغه سلامت ایشان را داشتند به سختی و با التهاب گذشت اما سرشار از خیر و برکت برای جهان تشیع بود.
در این دوره یک ساله کتابی تالیف شد که امید می رود پایانی باشد بر همه تحریف های عاشورا.
گرچه تنها ده جلد از مجموعه ارزشمند سیره الحسین(ع) به زیور طبع آراسته گشته، اما به زودی شاهد تولد جلد های پیاپی این اثر ارزشمند در حوزه زندگی و سیره سید الشهدا(ع) خواهیم بود و وقایع عاشورا را مروری دوباره خواهیم داشت.
علامه سید جعفر مرتضی را که بیشتر با الصحیح من سیره النبی الاعظم(ع) می شناسیم، در همان محله قدیمی و منزل ساده پسرش در محله معلم قم ملاقات کردم تا درباره سیره الحسین بگوید.
سادگی ظاهر، سپید پوشی و عرقچینی که بر سر داشت. دوست داشتنی تر نشانش می داد.
پای صحبت این عالم فرزانه در حالی که در بستر بیماری بود نشستم و چهره گشاده و عاطفه که دلالت بر ایمانش داشت من را برای پرسشهای متعدد مصمم تر کرد.
این گفت وگوی خواندنی را با خادم الحسین(ع) بخوانید.
***
*تالیف سیره الحسین(ع) در دروه یک ساله بیماری شما بهانه ای برای دیدار دوباره ما با شما شد. دقیقا از چه زمانی نگارش این مجموعه را آغاز کردید؟
– تالیف سیره الحسین(ع) با آغاز بیماری همزمان شد اما به برکت نام امام حسین(ع) توفیق نگارش این ده جلد در این ایام برایم مقدر شد. البته جلد اول را قبل از سفر درمانی به ایران و در لبنان نوشتم اما بقیه را در ایران و در ایام بیماری به رشته تحریر در آوردم که در حال حاضر ده جلد اول آن به چاپ رسیده است.
*یکی از نکات مطرح شده درخصوص پرونده علمی شما، سرعت عمل در کنار دقت علمی در تالیف کتب است. این ویژگی محصول کار گروهی است؟
– می بینید که دست تنها هستم(با خنده). اگر مقصود از کار گروهی این است که افرادی کار تهیه فیش ومقدمات را انجام می دهند، خیر!
من همه کار تحقیق را از صفر تا صد به تنهایی انجام می دهم. اما پس از تالیف و در مرحله چاپ آقایان همراهی می کنند و دستنوشته ها را برای انجام اموراجرایی تحویل می گیرند.
*کارچاپ این سیره الحسین(ع) در ایران انجام شده است یا لبنان؟
– لبنان.
*اجازه بدهید یک سوال ماورائی هم بپرسم! در حین تالیف سیره الحسین(ع)آیا توجهات خاصی از ناحیه امام درک کرده اید؟
– این هم از آن سوالات بود نمی توان جواب روشنی به آن داد!(با خنده). اما من احساس می کنم مادامی که در این راه قدم بر می دارم و به فرهنگ شیعی خدمت می کنم، خدا همه کارها را رو به راه می کند وگرنه مساله غیر عادی ندارم. خدا را شکر کارها به شکل طبیعی پیش می رود. و لی آنچه مهم است این است که به لطف خداوند کارها آسان و در روال طبیعی پیش می رود.
*چرا پس از نگارش الصحیح من سیره الامام علی(ع)، نگارش سیره الحسین(ع) را در دستور کار قرار دادید؟
– زمانی که تالیف الصحیح من سیره الامام علی(ع) به پایان رسید، بسیاری از دوستان و اطرافیان از من خواستند تا سیره امام حسین(ع) را بنویسم. اما من رغبتی برای نوشتن نداشتم. حسی شبیه «ترس» از نوشتن سیره حسین(ع) داشتم. ترس به این جهت که نتوانم کار خوبی را از آب در بیاورم یا نتوانم تمامش کنم.
اما چندین نفر مطالبی درباره تالیف سیره امام حسین(ع) گفتند که دیدم حجت بر من تمام شده و باید شروع به نوشتن برای امام حسین(ع) بکنم.
*چه مطالبی؟
-خوابهایی دیده بودند که برایم تعریف کردند و گویا به نوشتن این کتاب دعوت شده بودم. هرچند به نظر من نباید ماجرای خواب دیدن برای مردم نقل شود.
*فکر می کنید این مجموعه در چند جلد به پایان برسد؟
– خدا می داند. البته من توقع نداشتم که زندگی امام را در همین ده جلد به اتمام برسانم. ده جلد اول سیره الحسین(ع) به ماجرای تولد حضرت سید الشهدا(ع) تا مرگ معاویه و به خلافت رسیدن یزید می پردازد.
اما بعد از این تا شهادت امام حسین(ع) ممکن است در همان ده جلد به اتمام برسد ولی اگر بخواهم تمام جوانب زندگی سیدالشهدا(ع) مانند مباحث عزاداری و زیارت را به طور جامع به رشته تحریر در بیاورم ممکن است بیش از این شود و تا بیست- سی جلد دیگر هم ادامه پیدا کند. که اگر خداوند عمری بدهد و زنده باشم مبحث عزاداری و زیارت را هم در ادامه زندگی امام(ع) خواهم نوشت.
*از منابع علمی اهل سنت هم استفاده کردید؟
-بله.
*فکر می کنید استقبال مجامع علمی از سیره الحسین چگونه باشد؟
-این مساله را زمان مشخص می کند. کتابهای من چون اکثرا مفصل است با ذائقه عموم مردم سازگار نیست. اهل فن و علم هم ان شالله بهره لازم و کافی را از این کتاب در پژوهش های علمی ببرد.
*برای رونمایی از کتاب برنامه ای ندارید؟
-معمولا کتابهایم رونمایی نمی شود. کتاب باید در بستر علم رونمایی شود. در سایت معرفی می شود کافی است. زیبایی در سادگی است.
*برای ترجمه فارسی سیره الحسین(ع) چه برنامه ای دارید؟
-برنامه ای ندارم! هنوز ماجرای ترجمه الصحیح من سیره النبی الاعظم(ص) حل نشده است تا بخواهیم درباره ترجمه سیره الحسین(ع) بحثی را مطرح کنیم. من از آقایان خواستم تا تنها نام مرا از ابتدای ترجمه الصحیح بردارند اما مورد توجه قرار نگرفت.
*اجازه بدهید در مورد محورهای کتاب سوالاتی را مطرح کنم. آیا فضایی برای پاسخ به شبهات در نظر گرفته شده است؟
– در همه کتابهای من ملاحظه می کنید که اگر پاسخ به شبهات نباشد من ورود پیدا نمی کنم. چون انگیزه من از نگارش این کتاب؛ اولا رفع شبهات و پاسخ به آن است و ثانیا استخراج نتایج، لطایف و دستاوردهایی برای خواننده است. من تاریخ نمی نویسم. من تحلیل زندگی، رفتار و موضع گیری های امام حسین(ع) را در برهه های مهم و سرنوشت ساز تاریخی را نگاشته ام.
من نمی خواهم الارشاد یا بحار الانوار دیگری بنویسم.
*سیره الحسین روایت از گفتار امام است یا رفتار ایشان؟
در سیره الحسین(ع) زندگی امام در دوره حیات پیامبر(ص)، امام علی(ع) و امام حسن مجتبی(ع) و سپس در دوره امامت خود ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. اما نکته ای که وجود دارد این است که باید دید در همه دوره های تاریخی نقل های متقنی از حیات امام حسین(ع) وجود دارد یا نه؟
آنچه امام علی یا امام حسن(ع) در دوره حکومت خود به امام حسین واگذار می کند که باعث می شود سید الشهدا(ع) در جامعه نقش داشته باشد، مورد توجه است و این موارد هم خیلی کم است. اما اینکه روایتی یا نقلی از دیگری برای حسین(ع) آمده باشد، متن تاریخی نیست، نگارش سیره الحسین(ع)، توجه به فعل و رفتار و حضور در یک رویداد، توسط امام است.
*یکی از نکاتی که در خصوص زندگی امام حسین(ع) مطرح است، دورانی است که با دوره حیات امام حسن مجتبی(ع) همزمان می شود. سکوت امام حسین دربرابر ظلم معاویه چه دلیلی دارد؟
– عراقی ها بر قیام علیه معاویه خیلی اصرار داشتند،اما امام امتناع ورزیدند. علت آن هم این است که قدرت لازم برای قیام نبود و ضمن اینکه امام آن دروه امام حسن(ع) بودند که طبق عهدنامه ای که با معاویه امضا کرده بودند باید تا پایان عمر او صبوری می کردند.
علاوه براین امام حسین(ع) نیز در زمان قرار عهدنامه میان امام حسن و معویه حضور داشتند و امام مجتبی تنها نبودند. ضمن اینکه شرایطی که در عهدنامه آمده به سیدالشهدا(ع) نیز مربوط می شود. یکی از بندهای عهد نامه این است که معاویه حق ندارد حکومت را بعد از مرگش به کسی واگذار کند مگر به امام حسن و سپس به امام حسین(ع).
در این صورت اگر امام حسین(ع) در زمان معاویه قیام می کردند عهد شکنی و خیانت بود که خلاف قاعده اخلاق و شرع اسلام است. از سوی دیگرمعاویه در زمان اقتدار خلافت امام حسن و امام حسین(ع) را بعد از خودش امضا کرده بود و قیام امام حسین اولا ذهنیت عمومی را نسبت به امام تخریب می کرد، همچنین حکومت یزید بعد از معاویه وجاهت قانونی و شرعی می گرفت و نیز حق اهل بیت ضایع می شد.
*در پایان، سوالی درباره شبهاتی مطرح است که علامه شهید مطهری درحماسه حسینی پاسخ گفته اند، در سیره الحسین به این شبهات توجه خواهد شد؟
– اولا هنوز در سیره الحسین به عاشورا نرسیده ام و ثانیا در کتاب فوق شبهات الکربلا به مطالبی که به نقل از شهید مطهری در حماسه حسینی مطرح شده، پرداخته ام.
حماسه حسینی منسوب به شهید مطهری است و ایشان شخصا آن را ننوشتند و سخنرانی های ایشان است که به صورت کتاب تدوین شد. ایشان راضی به نوشتن حماسه حسینی نبودند زیرا در کتاب عدل الهی نوشتند که من اجازه نمی دهم که سخنرانی های من را چاپ کنید، به چه حقی این کار را انجام دادند؟ من در فوق شبهات الکربلا قصد دفاع از شهید مطهری را داشتم.
ببینید سخنرانی مبتنی بر مطالعاتی است که قرار است برای عامه مردم بیان شود و با مطالعه برای تالیف کتاب متفاوت است، شهید مطهری شخصیت علمی برجسته ای بودند که به این نکات اولیه توجه داشتند. کتاب عدل الهی هم نوار سخنرانی بود اما یک پنجم کتاب توسط ایشان اضافه شد و اصلاحاتی انجام شد. ضمن اینکه تنظیم سخنرانی همراه با برداشت و حذف و اضافات است که ممکن است که به فحوای مفاهیم لطمه وارد کند.
