معرفی پژوهشكده تاريخ و سيره اهل بيت(ع)

 پژوهشكده تاريخ و سيره اهل بيت‏(ع) جهت بررسی روشمند حوزه‌های مرتبط با تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) و بسترهای تأثیر‌گذار در آنها، در سال 1364 تأسیس و فعالیت‌های پژوهشی خود را آغاز کرد. تمرکز بر جوانب گوناگون تاریخ و سیره امامان و ساز و کارهای منطقی و اصولی دست‌یابی به حقایق تاریخی و هم‌چنین مطالعه و تحقیق درباره هویت تاریخی تشیع و نقش آن در فرهنگ و تمدن اسلامی به عنوان اساسی‌ترین رویکردهای پژوهشکده مد نظر قرار گرفت.

در کنار انجام مطالعات موردی، اجرای پروژه‌های بزرگی هم‌چون «فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی» از جمله فعالیت‌های این مجموعه بوده است. تدوین «دانش‌نامه اهل‌بیت‌(ع)» و تحقیق در زوایای تاریک فرهنگ و تمدن اسلامی از جمله برنامه‌های کلان مجموعه است که زمینه‌های انجام آن در سال‌های اخیر فراهم آمده است.

این پژوهشکده تاکنون26 عنوان کتاب منتشر کرده و6  عنوان آماده نشر و 21 عنوان در حال تحقیق دارد و 45 نشت علمی درباره مسائل تاریخی و سیره اهل‌بیت‌:برگزار کرده است.

  اهداف

 1. تبيين و تنقيح مبانى و چارچوب‏هاى نظرى دانش تاريخ اسلام و سيره معصومان(ع) به منظور توان‏مندسازى و توسعه آنها جهت پاسخ‏گويى به نيازهاى گوناگون فردى و اجتماعى؛

2. معرفى علمى الگوهاى شخصيتى و رفتارى معصومان در ابعاد گوناگون حيات فردى و اجتماعى و متناسب با سطوح مخاطبان؛

3.  هويت‏شناسى شيعه و تشيع و بررسى سير تحول و تطور مؤلفه‏هاى آن از آغاز تاكنون؛

4. پاسخ‏گويى روش‏مند به پرسش‏ها و شبهات انسان و جامعه معاصر در زمينه تاريخ تشيع، سيره معصومان‏(ع) و فرهنگ و تمدن اسلامى.

 گروه‏هاى پژوهشى

1. گروه تاريخ تشيع

این گروه، گذشته فراز و فرود شیعیان را در ابعاد گوناگون سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دینی، مورد پژوهش روشمند قرار می‌دهد. بنابر این، اهداف و وظایف آن در موارد زیر خلاصه می‌شود:

الف) اهداف

1. شناسایی شیعیان در تاریخ و معرفی ابعاد گوناگون و ویژگی‌های فرهنگی‌، علمی، آموزشی، سیاسی و اجتماعی آنان؛

2. بازکاوی  نقاط قوت و ضعف شیعیان و نمایاندن عوامل پیشرفت و انحطاط پیروان اهل‌بیت‌(ع)؛

3. معرفی زوایای ناشناخته تاریخ تشیع و تطورات فکری و عملی اهل تشیع در طول تاریخ؛

4. نمایاندن نقاط مشترک بین حوادث گذشته و حال شیعیان و بهره‌گیری از گذشته جهت برنامه‌ریزی برای آینده.

ب) وظایف

1. پژوهشی روشمند و علمی درباره تاریخ شیعیان با استفاده از منابع نخستین و معتبر؛

2. بررسی، ارزیابی و نقد منابع تاریخی مربوط به شیعیان و تاریخ تشیع؛

3. مطالعه منابع غیر شیعی و غیر تاریخی، چون رجال، تفسیر و ادبیات جهت بازیافت ابعاد جدید و ناشناخته گذشته شیعیان.

 2. گروه سيره اهل‏بيت(ع)

شناخت سیره به معنای تحقیق قاعده‌مند در شیوه‌های زیستی یک فرد با توجه به زمان و مکان و اوضاع جانبی است.

بر همین اساس، گروه سیره به منظور تبیین ابعاد مختلف زندگی معصومان(ع)، اهداف و وظایف خود را چنین می‌بیند:

الف) اهداف

1. تهیه مجموعه‌ای تاریخی، علمی و مستند از زندگی ائمه(ع)

2. ارائه الگوی مناسب به جامعه؛

3. خرافه‌زدایی از باورهای مردم درباره معصومان(ع)

ب) وظایف

1. پژوهش علمی و روش‌مند در ابعاد مختلف سیره معصومان(ع)

2. نقد و بررسی روایات ناهمگون درباره معصومان(ع)

 3. گروه فرهنگ و تمدن اسلامى

مطالعه دقیق تاریخ اسلام در ابعاد گوناگون، به‌ویژه فرهنگ و تمدن اسلامی، ما را به شناخت بیشتر و معرفی بهتر دین اسلام و پیشوایان آن کمک می‌کند. با توجه به این امر، گروه فرهنگ و تمدن اسلامی اهداف و وظایف زیر را دنبال می‌کند:

الف) اهداف

1. شناسایی ابعاد گوناگون فرهنگ و تمدن اسلامی؛

2. تبیین جایگاه، سهم و نقش فرهنگ و تمدن اسلامی در تمدن جهانی و تولید علم؛

3. تبیین علل پیشرفت تمدن اسلامی و عوامل انحطاط آن؛

4. معرفی تحولات سیاسی و  اجتماعی جهان اسلامی به منظور بستر سازی برای دیگر مطالعات و پژوهش‌ها.

ب) وظایف

1. مطالعه و تحقیق در تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جهان اسلام در ادوار مختلف؛

2. بازنگری و اصلاح دیدگاه‌ها و نظرات مطرح شده درباره فرهنگ و تمدن اسلامی، به ویژه آرای مستشرقان؛

3. تبیین روش‌های علمی مطالعه در تاریخ و تمدن اسلامی با ارائه نشریاتی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی و علم تاریخ و فلسفه نظری آن؛

4. کشف نکات مبهم در تاریخ و تمدن اسلامی؛

5. پاسخ‌گویی به سؤال‌های مطرح در حوزه‌های مربوطه.

کارنامه پژوهشی

الف­ـ آثار منتشر شده

1-   تصحيح كتاب اضبط المقال فى شرح اسماء الرجال، حسن حسن‏زاده آملى (1376)

2-   تاريخ تحول دولت و خلافت از برآمدن اسلام تا بر افتادن سفيانيان، رسول جعفريان (1380)

3-   درآمدى بر تاريخ نگرى و تاريخ نگارى مسلمانان، ابوالفضل شكورى (1380)

4-   راويان مشترك جلد 1 و 2، گروهى از پژوهشگران (1380)

5-   پيامبر و يهود حجاز، مصطفى صادقى (1382)

6-   نگاهى نو به جريان عاشورا، گروهى از محققان زير نظر دكتر سيد عليرضا واسعى (1383)

7-   تحليل تاريخى نشانه‏هاى ظهور، مصطفى صادقى (1385)

8-   خاستگاه تشيع و پيدايش فرقه‏هاى شيعى در عصر امامان، على آقانورى (1385)

9-   رويدادهاى تاريخ اسلام ج1، گروهى از مترجمان (1385)

10-                     اوضاع سياسى – اجتماعى و فرهنگى شيعه در غيبت صغرا، غلامحسن حسين‏زاده شانه‏چى (1386)

11-                     جانشينان پيامبر در پرتو شرح نهج‏البلاغه ابن ابى‏الحديد، دكتر سيد عليرضا واسعى (1386)

12-                     درآمدى بر روش تبليغى ائمه‏عليهم السلام، دكتر سيد عليرضا واسعى و محمدشمس‏الدين ديانى (1386)

13-                     معرفى و نقد منابع عاشورا، سيد عبدالله حسينى (1386)

14-                     نقد و بررسى گزارش‏هاى زندگى پيش از بعثت پيامبرصلى الله عليه وآله، رمضان محمدى (1387)

15-                     مشورت و مشاوران در سنت و سيره پيشوايان، سيد محمود سامانى (1387)

16-                     ديوان نقابت، محمدهادى خالقى (1387)

17-                     زندقه در سده‏هاى نخستين اسلامى، حميدرضا مطهرى (1387)

18-                     سيرى در تاريخ تشيع مازندان، يوسف اسماعيلى (1387)

19-                     فرهنگ و تمدن اسلامى در ماوراءالنهر، على غفرانى (1387)

20-                     رويدادهاى تاريخ اسلام ج 2، گروهى از مترجمان (1387)

21-                     اخبار الملاحم و الفتن، عمار عبودى نصار (1387)

22-                     كتابشناسى تاريخ تشيع، مصطفى صادقى و حامد قرائتى(1388)

23-                      فرهنگ نامه مؤلفان اسلامى، گروهى از محققان (1389)

24-                     دولتمردان شيعى در دستگاه خلافت، مصطفى صادقى (1390)

25-                     نهاد ولايتعهدى در دوره اموى و عصر اول عباسى، عباس احمدوند (1390)

26-                      سیاست‌های مالى امام على‏عليه السلام   محمدحسين على‏اكبرى 1390

27-                      تقابل سنت‏هاى جاهلى با ارزش‏هاى دينى در واقعه حرّه، سيدعليرضا واسعى 1391

28-                      بازپژوهى تاريخ ولادت و شهادت معصومان‏عليهم السلام، يداللَّه مقدسى 1391

29-                     محيط ‌زيست و بهداشت در سنت و سيره نبوى‏ صلى الله عليه وآله، عبدالمجيد ناصرى 1391

30-                     ارزیابی اخبار قضاوت‌های امیرالمؤمنین علی_(ع)، مصطفی صادقی 1392

31-                     حیات، حکمت و حکومت پیامبر(ع)، جمعی از نویسندگان به کوشش حمیدرضا مطهری 1392

ب­ـ آثار آماده نشر

1.      شيعه در هند جلد دوم، ترجمه عبدالحسين بينش

2.      سیمای دوازده امام(ع)،در میراث مکتوب اهل‌سنت  منصور داداش‏نژاد

3.      پوشش و تغذیه در سیره معصومان(ع)، امیرعلی حسنلو

ج­ـ تحقيقات در دست انجام

1.      ارمنستان در جبهه بيزانسى فتوحات اسلامى بر اساس منابع سريانى، ترجمه سيدعلى خيرخواه علوى

2.       تاريخ تحول انديشه اعتقادى اماميه، مهدى فرمانيان ـ مصطفی صادقی

3.      تاريخ فرهنگ و تمدن شيعى در مغرب و اندلس، محمدرضا پاك

4.       مناسبات اهل‏بيت‏عليهم السلام و ايرانيان، سيدمحمود سامانى

5.       اماميه در دوره سلجوقيان، سيدمحمدحسين منظورالاجداد

6.       ارزيابى روايات و منابع مكتوب اماميه درباره زندگانى امامان‏ عليهم السلام، نعمت‏اللَّه صفرى

7.       نقد و بررسى روايات شيعى زندگانى ائمه ‏عليهم السلام از اربلى تا مجلسى، غلامحسن حسين‏زاده شانه‏چى

8.       تاريخ و تفكر شيخيه، ترجمه سيدخليل طاووسى

9.       تعامل شيعيان اماميه با ديگر مسلمانان در عصر ائمه ‏عليهم السلام، سيدعبداللَّه حسينى

10. سير تطور صحابه نگارى، محمدرضا هدايت‏پناه

11. اهل‏بيت‏ عليهم السلام در آثار دانشمندان مسلمان اندلس، حميدرضا مطهرى

12. تعامل كلام و دانش تاريخ   گفتگو با جمعى از اساتيد حوزه و دانشگاه، مهران اسماعيلى

13. رويدادهاى تاريخ اسلام جلد 3 و 4 ، گروهى از مترجمان

14.مذهب شيعه جلد اول و دوم، دوايت م. دونالدسن، ترجمه عباس احمدوند و محمد قزوينى

15. شيعه در هند جلد اول، گروهى از مترجمان – ويرايش دوم: حسين معتمدى

16. شيعه‏شناسى؛ بررسى انتقادى – تطبيقى پژوهش‏هاى شرق‏شناسان، ترجمه عبدالحسين بينش

17.امامان شیعه در مطالعات خاورشناسان انگلیسی زبان، عباس احمدوند

18.فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی جلد 2 گروهی از محققان

19.تاریخ‌نگاری سیدبن‌طاووس و نقش آن بر تاریخ تشیع، مصطفی صادقی    

20.سیره معیشتی معصومان(ع)، یداله مقدسی

21.فقرزدایی در سیره معصومان(ع)، محمدحسین علی‌اکبری

22.سیره معصومان(ع) در کتب اربعه، علی‌اکبر ذاکرخمی

23.نقد و بررسی روایات سیره نبوی(ص)، رمضان محمدی

24.تشیع در دوره امام باقر(ع)، سیدقاسم رزاقی‌موسوی

25.جغرافیای تشیع در منابع رجالی، علی‌اکبر امامی‌حجتی

آثار برگزیده

1. پيامبر و يهود حجاز/كسب رتبه تشويقى كنگره دين پژوهان كشور (1380)

2. نگاهى‏نو به جريان عاشورا / کنگره دين پژوهان (1382)

3. تحليل تاريخى نشانه‏هاى ظهور/ برگزیده کنگره دین پژوهان  کشور سال 1383، كتاب سال دانشجويى سال 1385، برگزیده کتاب سال ولایت 1386 و برگزیده جشنواره مسکویه 1389

4. جانشينان پيامبر در پرتو شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید/ جشنواره نهج البلاغه،نهاد نمايندگي رهبري در دانشگاه (1385)

5. معرفی و نقد منابع عاشورا، سیدعبدالله حسینی/ کنگره دین پژوهان 1385