حجة الاسلام و المسلمین مهدی پیشوایی روز پنج شنبه 12 تیر 1393 به سوالات تاریخی مخاطبان رادیو معارف پاسخ گفت: عاقبت پسر عمر سعد، سرانجام فرزند مختار و ابراهیم بن مالک اشتر، سرگذشت کمیل بن زیاد، خواهر یا برادر داشتن حضرت مهدی(عج)، نحوه شهادت امام سجاد (ع)، سنة الوفود، حضور حضرت زهرا (س) در مسجد، سن عایشه در منزل پیامبر(ص)، رحلت یا شهادت پیامبر(ص)، پیامبر (ص) آغازگر جنگ بودند؟ مقصود از طالبیان، آیین سلمان فارسی پیش از مسلمان بودن، نسبت عبدالله بن زبیر با عایشه.
1- عاقبت پسر عمر سعد چه شد؟
در کتاب های مربوط به قیام مختار می نویسند: وقتی مختار قیام کرد عمر سعد مخفی شده بود. مختار او و پسرش بنام حفص را بازداشت و دستور قتلشان را صادر کرد. در پی این کار گفت: پدر بجای حسین بن علی (ع) و پسر بجای علی اکبر (ع)؛ ولی بعد گفت که این مقایسه اصلا درست نیست، حسین بن علی (ع) کجا و عمر بن سعد کجا؟ علی اکبر (ع) کجا و پسر عمر سعد کجا؟ اگر من ثلث قریش را در برابر این جنایت می کشتم باز هم تلافی نمی شد؛ چه رسد به این که این آدم نحس را بکشم. بعد از آن، گفت که هفتاد هزار نفر از اینان را می کشم.
2- سرانجام فرزند مختار بنام ثابت و همچنین سرگذشت ابراهیم بن مالک اشتر چه شد؟
برای مختار، پسری به این نام جز در مختارنامه ها که جنبه داستانی دارند ندیدیم. در این کتاب ها نوشته است که وقتی مختار کوفه را ترک کرد پسرش را جانشین قرار داد و در همان مختار نامه ها هم سرنوشت او مشخص نیست.
در مورد سرنوشت ابراهیم بن مالک نیز باید گفت که بعد از کشته شدن مختار و شکست او، بر سر دو راهی عجیبی قرار گرفت. دو دشمن قدیمی که با هر دو جنگیده بود، هر دو نامه دعوت همکاری برایش نوشتند. هم مصعب بن زبیر که مختار را شکست داده بود و هم عبد الملک مروان، حاکم وقت بنی امیه. ابراهیم که پشتش خالی شده بود و قدرتی نداشت در وضعیت دشواری قرار گرفت و گفت که اگر این همه آدم از بنی امیه نکشته بودم نزد عبدالملک می رفتم و مصعب را انتخاب کرد. در نهایت جنگی بین مصعب و عبدالملک مروان پیش آمد که منتهی به شکست و کشته شدن مصعب شد و در آن جنگ ابراهیم بن مالک اشتر نیز کشته شد.
3- در مورد کمیل سرگذشت او توضیح دهید و بفرمایید که چرا در عاشورا حضور نداشت؟
کمیل بن زیاد نخعی بدست حجاج بن یوسف ثقفی که تشنه خون شیعیان بود به شهادت رسید. حجاج به دنبال کمیل بود و می خواست او را به قتل برساند ولی پیدایش نکرد و مطابق یک نقل برای اعمال فشار و تسلیم او دستور داد مقرری قبیله کمیل را قطع کنند. مدتی که مقرری این قبیله را قطع کردند کمیل بسیار ناراحت شد و گفت: عمری از من گذشته است و روا نیست قبیله من به آتش من بسوزند. خودش را معرفی کرد و حجاج هم از این که کمیل با پای خودش آمده است اظهار تعجب کرد. در مورد حضور وی در کربلا به سندی برنخوردیم که معلوم کند در این هنگام کمیل در کجا بوده است؟
4- آیا حضرت مهدی خواهر یا برادر داشتند؟
نداشتند.
5- نحوه شهادت امام سجاد (ع) چگونه بوده است؟
در کتاب های مربوط به زندگی ائمه آمده است که امام سجاد (ع) را به دستور ولید بن عبدالملک مسموم کرد.
6- سنة الوفود به چه معنا است؟
سنه به معنای سال و وفود جمع وفد به معنای هیات است. سنة الوفود به معنای سال هیات ها است. منظور از این سال، سال نهم هجری است که بعد از فتح مکه و مخصوصا بعد از جنگ تبوک که مسلمانان با سی هزار نفر به تبوک به جنگ دولت روم رفتند هرچند جنگی اتفاق نیفتاد ولی نمایش قدرت بزرگی بود. تعداد سی هزار نفر در آن زمان مسافت 600 کیلومتری را طی کنند و به جنگ یکی از دو ابر قدرت آن روز دنیا بروند بی سابقه بود. مخالین اسلام دیدند که دیگر بعد از این، نمی تواند در برابر این دین ایستاد. بعد از بازگشت رسول خدا (ص) از جنگ تبوک، سیل هیات های نمایندگی از طرف قبایل مختلف به سوی مدینه سرازیر شد. هر قبیله ای هیاتی را می فرستادند و اعلام اسلام و تسلیم می کردند. آن سال را سنة الوفود گفتند.
7- آیا در تاریخ به حضور حضرت زهرا (س) در مسجد غیر از ماجری خطبه فدکیه اشاره شده است؟
تا آنجایی که اطلاع دارم تنها سندش خطبه فدکیه است.
8- کدام یک از طایفه عرب های قحطانی و یمانی همراه با امام علی (ع) به کوفه آمدند و آیا بعدا قم هم آمدند؟
اصولا نوع یاران امام علی (ع) یمانی بودند و اهل مکه و مهاجرین مکه که عمدتا از قریش بودند رابطه خوبی با ایشان نداشتند و احساس رقابت با ایشان می کردند و این احساس رقابت به زمانی بر می گردد که در مکه همشهری بودند و در یک قبیله زندگی می کردند. کسانی که در سقیفه شرکت کردند خودشان را کمتر از علی (ع) نمی دانستند.
اگر قضایای بعد از رحلت رسول خدا (ص) را بخوانیم می بینیم که نوع کسانی که کنار امام علی (ع) ایستادند و از ایشان دفاع کردند و هزینه را نیز پرداختند از انصار بودند که اصلشان یمنی بودند. زمانی هم که حضرت می خواست از مدینه حرکت کند تنها 700 نفر همراه ایشان بودند. نرسیده به بصره، از مردم کوفه استمداد کرد با آن که تا آن زمان در کوفه حضور نداشت ولی در عین حال 12 هزار نفر در بصره به حضرت پیوستند و نوع اهل کوفه یمنی بودند.
قابل ذکر است که اشعری هایی که به قم آمدند نیز یمنی بودند.
9- عایشه در منزل پیامبر(ص) چه سنی داشت؟ پیامبر (ص) رحلت کردند یا به شهادت رسیدند؟ جنگ های صدر اسلام توسط پیامبر (ص) آغاز می شد یا مخالفین؟
مشهور این است که عایشه، پنج سال بعد از بعثت بدنیا آمد. بنابراین ازدواجش با حضرت رسول (ص) به هشت و نه سالگی می رسد. ولی اخیرا بررسی هایی کرده اند که بر اساس آن سن عایشه، هجده سال یا بیشتر بوده است.
شواهدی در دست داریم که حضرت رسول (ص) در اثر مسمومیت از دنیا رفتند. شیخ طوسی در تهذیب که یکی از کتب اربعه شیعه است جلد 6 در همان اوایل که به زندگی رسول خدا (ص) می پردازد می نویسد: و قبض مسموما بمدینه. ولی ابن هشام می گوید: بعد از فتح خیبر، زنی یهودی که کینه حضرت را در دل داشت گوسفندی ذبح کرد و کباب کرد و به عنوان هدیه محضر ایشان آورد. حضرت خواست از این گوشت بخورد لقمه ای در دهان مبارک گذاشت و پس آورد و فرمود مسموم است. ولی همان مقدار که در دهان گذاشتند اثر سم در بدن حضرت نفوذ کرد و باقی بود تا زمانی که موثر واقع شد. روزهایی که حضرت بیمار شد اشاره به آن قضیه کرد و فرمود: آن است که الان بند قلب مرا پاره کرد.
حضرت، آغازگر جنگ نبودند؛ زیرا حضرت برای جنگ نیامده بودند بلکه رسالتی داشتند و آن را به مردم عرضه می کردند. پذیرفتن دین با جنگ سازگار نیست. ایمان و باور نه با زور بوجود می آید و نه با زور از بین می رود. نقل است که در فتح مکه، صفوان بن امیه به حضرت گفت: دو ماه به من مهلت بده تامل کنم. حضرت فرمود: من شش ماه به تو مهلت می دهم. نقل می کنند بعد از مدتی بازگشت و اظهار اسلام کرد.
نوعا این جنگ ها از طرف دشمنان بود و مسلمانان در موضع دفاعی قرار داشتند و جنگ به آن ها تحمیل می شد. در چند مورد اگر مسلمانان ابتدا کردند، جنبه پیشگیرانه داشت. مثلا به حضرت اطلاع می دادند که آن ها قصد جنگ دارند مانند جنگ حنین و خیبر. حضرت نیز موضع پیشدستانه می گرفتند و اجازه نمی دادند که آن ها جنگ را شروع کنند. درجنگ بدر نیز برای جنگ نیامده بودند بلکه برای ضبط کاروان قریش رفته بودند تا این که آن ها را تهدید کنند. آن ها نظری به مال آن ها نداشتند بلکه می خواستند ضربه اقتصادی بزنند. خواستند از نقطه ضعف آن ها استفاده کنند. کاروان نیز سالم به مکه رسید و آن ها قوایی را جمع آوری کردند و در این زمان آن ها بودند که لشکر کشی کردند و جنگ را شروع کردند.
10- در کتاب سیره پیشوایان اسمی از طالبیان آمده است. وقتی از شخصیت امام جواد (ع) صحبت می کند از قول یکی از مخالفانشان ایشان را جزو یکی از طالبیان می آورد. در قسمت دیگر که جنایت متوکل را نام می برد می گوید او به حاکم مصر دستور داد تا طالبیان را به مصر تبعید کند. طالبیان چه کسانی بودند؟ آیا با طالبان امروز مناسبتی دارند؟
در آن زمان به نسل ابوطالب، که همان نسل امام علی (ع) هستند طالبیان می گفتند. این مساله هیچ ارتباطی با طالبان امروز ندارد. طالبان در اصل طلبه سنی بودند. خانم بی نظیر بوتو زمانی که نخست وزیر پاکستان بود گفت: طالبان در مدرسه ای درس خواندند که با پول عربستان و نقشه انگلستان و حمایت امریکا اداره می شده است. آن ها را در آن جا تربیت کردند تا با شوروی سابق مبارزه کنند و آن ها را از افغانستان بیرون کنند. و لذا وهابی و مانند خوارج زمان امام علی (ع) هستند. کسانی که در چنین مدرسه ای درس خواندن باشند که چنین حمایتی از آن ها شود محصولش بهتر از این نمی شود.
کتاب مقاتل الطالبین نیز به همین نام است که سرگذشت نسل امام علی (ع) را که در میدان جنگ کشته یا مسموم شدند آورده است. زمانی که به طالبیانی که در کربلا شهید شدند می پردازد از اصحاب غیر هاشمی امام حسین (ع) نام کسی را نمی برد؛ زیرا بنای آن کتاب این بوده است که تنها از طالبیان اسم ببرد.
11- سلمان فارسی ابتدا مسیحی بود یا یهودی؟ در آن زمان مگر در ایران زندگی نمی کرد؟ آیا این مساله به این معنا است که در کشور ایران نیز مسیحی بوده است؟ پادشاه ایران در زمان زندگی سلمان چه کسی بود؟
سلمان یهودی نبوده ولی مسیحی شد. خودش تعریف می کند در جستجوی دین حق، از زرتشتی گری وازده شد و به مسیحیت گرایش پیدا کرد. او نزد کشیش های مختلفی رفت و محرم اسرار آن ها شد و به آن ها نزدیک شد و وقتی به آن ها نزدیکی می شد به زندگی درونی آن ها آگاه می گردید و مشاهده می کرد که مطابق اصول مسیحیت رفتار نمی کند و لذا مسیحیت نیز او را قانع نکرد. آخرین کشیشی که در محضر او بود از او پرسید: نزد چه کسی بروم؟ گفت: نزد کسی نمی خواهد بروی. ظهور کسی که بعد از حضرت مسیح (ع) مبعوث می شود نزدیک است. او در شهری است که نخسلتان زیاد دارد و اطرافش کوهستان زیاد است و اطرافش کوه های حره زیاد دارد و هدیه را قبول می کند ولی صدقه را قبول نمی کند، بین دو کتفش خال درشت است که چند تار مو از درون آن سبز شده است. این گونه بود که سلمان تصمیم گرفت به آن شهر هجرت کند که گرفتار دزدان شدند و اموالشان را گرفتند. سلمان را اسیر گرفتند و به صورت برده فروختند.
دست به دست گشت تا آن که به مدینه منتقل شد و به یک یهودی اهل مدینه فروختند. آن جا که رسید دید علائم این شهر تطبیق می کند. گوش به زنگ بود که خبر بعثت را شنید و چون برده بود نمی توانست به مکه برود تا آن که پیامبر (ص) به مدینه آمد و آن هنگام بود که سلمان اسلام آورد. پادشاه زمان او پادشاه ساسانی بوده است. کیش رایج و غالب آن زمان در ایران، زرتشتی بود ولی عده ای هم مسیحی بودند ولی در اقلیت بودند .
12- عبدالله بن زبیر چه نسبتی با عایشه داشت؟
عایشه خاله عبد الله بن زبیر بود.
13- در باره خروج امام حسین (ع) از مکه به مدینه کتابی وجود دارد؟
کتاب خاصی در این موضوع نگاشته نشده است ولی می توان به کتاب های مقاتل و مقتل جامع سید الشهدا (ع) مراجعه کرد.
14- نقش جعفر بن علی در شهادت امام حسن عسکری (ع) چیست؟
او در شهادت حضرت نقشی نداشت ولی بعد از شهادت ایشان ادعای امامت کرد و گفت من هم در ارث حضرت شریک هستم. بدین ترتیب اسباب زحمت شد.
متن برنامه های تاریخی رادیو معارف
