حجة الاسلام و المسلمین پیشوایی روز 15 فروردین 1393 در رادیو معارف به سوالات تاریخی پاسخ گفت: حضور اسماء بنت عمیس در تغسیل حضرت زهرا (س)، اختصاص عنوان «سیدة النساء العالمین» برای حضرت زهرا (س) در گزارش های تاریخی، علت تحصن مخالفین سقیفه در خانه حضرت زهرا (س)، نماز در ادیان گذشته، سرگذشت مأمون، جمعیت جزیرة العرب در زمان پیامبر (ص)، کشته شدن عده ای در جریان فتح مکه، خلیفه بعد از امام علی (ع) در گزارش های تاریخی، جریان جنگ قادسیه و تاریخچه بهاییت.
1- گفته می شود در غسل حضرت زهرا (س) اسماء هم کمک می کرده است. آیا این فرد همان اسماء بنت عمیس است یا اسماء دیگری است؟
این زن همان اسماء بنت عمیس مادر محمد بن ابی بکر است. وی همسر قبلی جعفر بن ابیطالب یعنی زن برادر امام علی (ع) بود که شوهرش در جنگ موته در سال هشتم هجرت به درجه شهادت رسید و از آن زمان معروف به جعفر طیار شد. این بانو ارتباط نزدیکی با اهل بیت (ع) داشت. به همین علت در ایام بیماری حضرت فاطمه (س) بعد از آن صدماتی که ایشان دیدند، گزارش هایی داریم که به عیادت حضرت می رفته است.
در مورد حضور ایشان در ازدواج حضرت زهرا (س) اشکال می کنند که این ازدواج در سال دوم هجرت رخ داد و آن زمان اسماء بنت عمیس با همسرش جعفر در حبشه بوده اند. ولذا می گویند بین اسماء و سلمی اشتباه شده است. کسی که در جریان عروسی ایشان بوده سلمی بنت عمیس بوده یا اگر اسماء بوده است اسماء بنت عمیس نبوده است ولی در جریان روزهای شهادت حضرت زهرا (س) در مدینه و همسر ابوبکر بوده است. اسماء بنت عمیس مادر عبد الله بن جعفر همسر حضرت زینب کبری (س) نیز است.
2- آیا سیدة النساء العالمین بودن حضرت زهرا (س) در روایات پیامبر و ائمه وارد شده است و آیا می توان این مقام را برای زنان پیامبر (ص) نیز قائل شد؟
این مطلب از نظر روایی و تاریخی مسلم است ولی نمی توان به دیگران تعمیم داد و اختصاص به حضرت زهرا (س) دارد.
3- زمانی که به منزل حضرت زهرا حمله می کنند امام علی (ع) در منزل بوده اند؟ آیا همسر امام حسن (ع) که باعث شهادت ایشان شد از خوارج بود واگر این گونه بود چرا امام حسن (ع) با چنین زنی ازدواج کرد؟
آن روز نه تنها علی (ع) در خانه بوده، بلکه چند نفر دیگر از مخالفین سقیفه از جمله زبیر بن عوام نیز در آن جا بوده اند. آن ها در واقع در خانه حضرت زهرا (س) متحصن شده بودند؛ زیرا در فشار بودند تا با ابوبکر بیعت کنند. ارزیابی اولیه نیز این بود که به حریم حضرت زهرا (س) تعرض نمی شود و کسی داخل خانه ایشان نمی شود که بخواهند آن ها را به زور بیرون بکشند. بنابراین حضرت زهرا (س) آمد تا مانع ورود این ها به خانه شود و نتوانند امام علی (ع) را به زور ببرند که آن فاجعه رخ داد.
در مورد سوال دوم نیز باید گفت که زنی که امام حسن (ع) را به شهادت رساند جعده دختر اشعث بن قیس کندی بود که بعد از پیدایش خوارج از سران آن ها بود ولی ثابت نیست که این زن خودش از خوارج بوده باشد. در مورد این که چرا امام حسن دختر یک خارجی را گرفته است؟ باید گفت که پیدایش خوارج بعدها بوده است و امام حسن (ع) سالها پیش با او ازدواج کردند. ازدواج معصومین (ع) بر اساس ظواهر امور بوده است و در این گونه موارد، مطابق علم غیبشان عمل نمی کردند.
4- آیا پیامبران قبل از رسول خدا (ص) نیز نماز می خواندند؟
مطابق تاریخ و احادیث، نمازهای یومیه در سفر معراج، آن سفر آسمانی که برای رسول خدا (ص) در دوران اقامت در مکه پیش آمد واجب شد. طبق آیات متعدد قران مجید، در شریعت انبیای گذشته نیز نماز بوده است؛ هرچند جزئیاتش برای ما مشخص نیست.
به عنوان مثال، زمانی که حضرت ابراهیم (ع) به محل فعلی کعبه هجرت کرد و آن خانه را تجدید بنا کرد با خداوند متعال مناجاتی کرد و عرض کرد که من بعضی از فرزندانم را در این وادی که هیچ کشت و زرعی در آن نیست اسکان دادم تا نماز را بر پای بدارند. در آیه 40 سوره ابراهیم از قول حضرت ابراهیم نقل می کند که عرض کرد: خدایا من و ذریه ام را از برپای دارندگان نماز قرار ده.
در سوره مریم آیه 31، آنجا که خدا نقل می کند که حضرت مریم(س) حضرت عیسی(ع) را بدنیا آورد مردم به این دلیل که حضرت مریم ازدواج نکرده بود دور او را حلقه زدند و گفتند: ای دختر هارون! تو که ازدواج نکردی. این بچه از کجا آمده است؟ خداوند متعال می فرماید: به مریم گفتیم که این افراد را به خود این کودک ارجاع بده. به اراده خدا، حضرت عیسی (ع) به تکلم درآمد و خود را معرفی کرد و گفت: خدا به من دستور داده است تا زمانی که زنده هستم نماز بخوانم و زکات بدهم.
در سوره انبیا آیه 73، خداوند متعال از انبیای ابراهیمی یعنی آن ها که از نسل ابراهیم بودند یاد می کند و می فرماید: این ها را ما پیشوایان قرار دادیم و به آن ها وحی کردیم که کارهای نیک انجام دهند و نماز را بر پای دارند. بنابراین، آیات متعددی نشان می دهد که نماز در شریعت انبیای پیشین نیز وجود داشته است.
5- خلاصه ای از سرگذشت مامون را بیان کنید.
یک اشتباه سیاسی که هارون مرتکب شد این بود که دو ولیعهد معرفی کرد؛ اولی امین و دومی مامون. امین که به قدرت رسید مامون را از ولایتعهدی برکنار کرد و بدین ترتیب با بالا گرفتن اختلاف، جنگ و درگیری شکل گرفت. این در حالی بود که مامون در طوس و محمد امین در بغداد بود. این جنگ ها منتهی به شکست و کشته شدن محمد امین و به قدرت رسیدن مامون گردید. زمانی که مامون به خلافت رسید تصمیم گرفت از مرو به عراق و بغداد که پایتخت پدرش هارون بود برگردد که در این زمان، چندین سال حکومت کرد.
درباره داستان مرگ او، سیوطی در «تاریخ الخلفاء» و مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب «تتمة المنتهی» که کتاب تاریخ خلفا است نقل می کنند که مامون به جنگ رومی ها رفته بود. آن زمان شامات فلسطین امروزی و ترکیه تحت تسلط رومی ها بود و مسلمانان به مدت 800 سال با آن ها جنگیدند و بعد از هشت قرن، سلطان محمد فاتح عثمانی آن ها را شکست داد.
در این سلسله جنگ ها در سال 218 قمری که مامون با رومی ها می جنگید و به منطقه ای در شامات رسیدند که بسیار خوش آب و هوا و دارای رودخانه ای با آب بسیار زلال و سرد بوده است. مامون از این منطقه ابراز خشنودی کرد و دستور داد محل اقامتی برای او کنار آن رودخانه بسازند. روزی در حال تماشای منظره آن جا بود که در میان رودخانه، ماهی بسیار بزرگ به رنگ نقره ای و بسیار شفاف را دید.
به یکی از فراشان دستور داد ماهی را بگیرد. زمانی که ماهی را از آب بیرون بیرون کشید از دست او لغزید و دوباره به آب رفت. آب سرد آن رودخانه به مامون پاشید و بدن و لباس او را خیس شد. در این زمان، وی دچار خیسی و رعشه شد و گفت که لباس برای من بیاورید. فراش دوباره در آب پرید و ماهی را صید کرد و پختند. مامون به قدری دچار لرزش شده بود که نتوانست از آن بخورد و سر انجام بر اثر آن سرما درگذشت.
6- در زمان پیامبر (ص) جمعیت جزیره العرب چقدر بوده است؟ در جریان فتح مکه کسی نیز کشته شد؟
اطلاع دقیقی از آمار جمعیت مکه و مدینه در آن زمان در دست نیست. بطور تقریبی می توان حدس هایی زد. مثلا مورخان می نویسند در حجة الوداع که همگی مردم مدینه و تعدادی از قبایل اطراف مدینه بوده اند که البته همه مردم مدینه نبوده اند صد هزار نفر شرکت داشتند. اگر این گزارش را مبنا قرار دهیم می توان گفت که جمعیت مدینه و حومه بیش از صد هزار نفر بوده اند.
در فتح مکه چند نفر کشته شدند ولی نسبتا در مجموع بدون خونریزی فتح شد. به این صورت که رسول خدا (ص) با سپاه ده هزار نفری حرکت کردند ولی تدبیر لطیفی بکار بردند. هم کاری کردند که خبر حرکت مسلمانان به اطلاع سران قریش در مکه نرسد و هم راه ها را کنترل کردند که خبرچین خبر نبرد و نظرشان این بوده که سران مکه بی خبر باشند و مقاومت نکنند و خونریزی نشود. همین تدبیر موثر واقع شد و تا ارتش اسلام پشت دروازه مکه نرسیده بود سران مکه بی خبر بودند و نتوانستند مقابله کنند.
از طرف دیگر، پیامبر (ص) عفو عمومی اعلام کردند و بیان کردند که هر کس مقاومت نکند یا به مسجد الحرام پناه ببرد یا در خانه اش بنشیند در امان است. فقط در یکی از دروازه ها که خالد بن ولید با عده ای وارد می شد، یک عده خود سر از طرف مشرکان درگیر شدند و در حدود 12 نفر از طرفین کشته شدند.
7- بعد از امام علی (ع) چه کسی خلیفه شد؟
بعد از شهادت امام علی (ع)، امام حسن مجتبی (ع) به خلافت ظاهری رسید. به این معنا که کارگزاران امام علی (ع) در هر منطقه ای که بودند بصورت طبیعی برای امام حسن (ع) از مردم بیعت گرفتند. البته منطقه شام مستثنی بود؛ زیرا معاویه اعلام خودمختاری کرده بود و خود حکومت امام علی (ع) را به رسمیت نمی شناخت و خونخواهی عثمان را بهانه قرار می داد. خلافت ظاهری امام حسن (ع)، شش ماه بیشتر طول نکشید و ایشان به علل و عواملی مجبور به صلح شد و از خلافت ظاهری کنار رفت و به معاویه رسید.
بین علمای اهل سنت اصطلاح است که چهار خلیفه اول را خلفای راشدین می گویند. مفهومش این است که این چهار نفر از نظر شایستگی و تقوا با کسانی که بعدا روی کار آمدند تفاوت دارند. مشهور این است که وقتی خلفای راشدین را می خواهند اسم ببرند این چهار نفر را نام می برند ولی بعضی از آن ها نام امام حسن (ع) را نیز اضافه می کنند.
8- جریان جنگ قادسیه چه بوده است؟
نبرد قادسیه در زمان خلافت عمر بن خطاب در سال 14 هجری در منطقه قادسیه که امروز جزو عراق است اتفاق افتاد. در این زمان، مسلمانان به جزیره شرقی یعنی شرق جزیره العرب لشکر کشی کردند. فرمانده مسلمانان سعد بن ابی وقاص از اصحاب رسول خدا (ص) و فرمانده سپاه ایران، رستم بود. این جنگ بسیار بزرگی بود که چندین روز طول کشید و طرفین نیروی زیادی داشتند. سعد بن ابی وقاص ابتدا با 4 هزار نفر حرکت کرد ولی خلیفه وقت، نیروی کمکی برایش فرستاد. جنگ بسیار شدیدی رخ داد که به پیروزی مسلمانان منجر شد. علاقمندان می توانند تفصیل این واقعه را در کتاب های تاریخی در حوادث مربوط به سال 14 هجری مطالعه کنند.
9- درباره تاریخچه بهاییت کمی توضیح دهید.
پیدایش بهاییت در زمان ناصر الدین شاه قاجار بوده است که بر اساس آن، شخصی بنام سید محمد علی شیرازی ادعا کرد که من باب و رابط امام زمان (ع) هستم. به نظر می رسد انسان غیر عادی بوده و صاحب اندیشه و تفکر نبوده است. او عده ای را دور و بر خود جمع کرد و فتنه ای درست کرد که کشور را فرا گرفت؛ مخصوصا بعضی از استان ها و ولایات بیشتر گرفتار بودند.
علمای مناطق که او را می شناختند ابتدا او را جدی نگرفتند ولی پس از مدت زمانی، به مقابله پرداختند و با او مناظره گذاشتند و شکست خورد و معلوم شد که سواد چندانی ندارد. توبه کرد ولی باز هم ادامه داد و سرانجام او را اعدام کردند.بعدها فردی از پیروان او به نام «حسینعلی بهاء» پیدا شد و گفت: من همان کسی هستم که محمد علی باب وعده ظهور او را داده بود. او ادعای پیامبری کرد و تعالیم جدیدی آورد و حرف های محمد علی باب را به عنوان مهارت جمع کرد تا به دست علما نیفتد و آن ها پاسخ علمی بدهند. البته دولت های استعمارگر مانند روسیه و انگلستان که همیشه شعارشان «تفرقه بینداز و حکومت کن» بوده است آن ها را تقویت می کردند و به این اختلافات دامن می زدند.
مستشرقین می گویند بهائیت از فرقه های منشعب از شیعه است ولی در واقع آن ها، شیعه و حتی مسلمان نیستند؛ زیرا وجود امام زمان (ع) را انکار کرده اند، حسینعلی بهاء، خاتمیت پیامبر اسلام را انکار کرده است در حالی که همه مسلمانان در مورد پیامبر اسلام (ص) اجماع دارند، برای خودشان نماز و روزه دارند که معلوم نیست بهایی های امروز انجام دهند، عدد 19 برایشان مقدس است، سالشان 19 ماه است، ماهشان 19 روز است و روزه شان 19 روز است.
از قدیم تا به امروز در شهر عکا در فلسطین اشغالی پایگاه داشته ند و هم اکنون نیز مدعیان حقوق بشر از این ها طرفداری می کنند. علاقه مندان برای کسب آگاهی بیشتر می توانند به کتاب هایی که در رد بهاییت نوشته شده است مراجعه کنند.
متن برنامه های تاریخی رادیو معارف
