حجة الاسلام و المسلمین مهدی پیشوایی روز پنج شنبه 29 خرداد 1393 به سوالات تاریخی مخاطبان رادیو معارف پاسخ گفت: نحوه پشتیبانی، سازماندهی و آموزش نیروها در جنگ های صدر اسلام، نماز جعفر طیار، صحت شش ماهه بدنیا آمدن امام حسین (ع)، امامزاده های منسوب به امام موسی کاظم (ع)، بر دار بودن بدن زید بن علی به مدت یک سال، علت تدفین چهار امام در قبرستان بقیع، نحوه شهادت امام سجاد (ع)، شبهه حضور امام علی (ع) در یمن همزمان با روز غدیر، زمان تشریع روزه، داستان عشره مبشره، کتاب الصحیح من سیرة النبی الاعظم و کتاب تاریخ اسلام، تاریخچه فرقه بهائیت، داستان خضر نبی(ع).
1- با توجه به تجربه ای که در جنگ اخیر داشتیم که برای هر نفر رزمنده چند نفر پشتیبان بوده است می خواستم بدانم در جنگ های صدر اسلام که چند ماه طول می کشید نحوه تدارکات و پشتیبانی و سازماندهی و آموزش نیروها چگونه بوده است؟
جنگ های صدر اسلام مخصوصا عصر نبوی، حالت بسیجی و داوطلبانه داشت و آن گونه که ایشان در ذهنشان است نبود و سپاه و نیروهای مسلح حرفه ای و همیشه در اختیار، وجود نداشت. آموزش نیز لازم نبود؛ زیرا عرب ها خودشان جنگجو بودند و این مهارت ها را در زندگی عادی یاد می گرفتند.
تدارکات و غذا و این ها همه داوطلبانه بود و هر کس مرکب داشت نگهداری از مرکب بر عهده خودش بود. تامین علوفه مرکب نیز برعهده خودش بود. البته اگر غنیمتی در جنگ حاصل می شد به سواره ها دوبرابر پیاده ها می رسید؛ زیرا هزینه نگهداری مرکب را داشتند. لذا مشخص است که در جنگ ها چه تعداد سواره و چه تعداد پیاده بودند.
هر جا به سر چاهی می رسیدند هر کس ظرف آبی که داشت پر می کرد و این گونه برنامه ها بسیار ساده بود. بعدها در زمان خلفای بعدی سازماندهی شد و شکل خاصی پیدا کرد.
از نظر آرایش جنگی خود رسول خدا (ص) فرماندهان را معین می کردند و هر بخشی فرماندهی داشت. به این دلیل که سازمان قبیلگی برقرار بود فرمانده هر قبیله ای را از خودشان انتخاب می کردند. ولی کل سواران یک فرمانده و کل پیادگان یک فرمانده و کل تیراندازان یک فرمانده داشت. به این مقدار سازماندهی صورت می گرفت.
2- اولین بار نماز جعفر طیار را چه کسی خواند و این نماز از چه کسی نقل شده است؟
نماز جعفر طیار را رسول خدا (ص) به جعفر طیار یاد داد و طبعا اولین کسی که این نماز را خواند خود جعفر بود. به این صورت که جعفر طیار سرپرست مهاجران حبشه بود و مجموع آن سیزده سال طول کشید و او با آخرین گروه در حبشه مانده بود. این ها در سال هفتم هجرت پیش از جنگ خیبر از حبشه برگشتند. مشتاق بودند که پیامبر (ص) را ملاقات کنند و با شور و اشتیاق خودشان را به مدینه رساندند. به مدینه که رسیدند تازه معلوم شد که آن ها به خیبر در نود فرسخی مدینه رفته اند.
طاقت نیاوردند و به خیبر رفتند. زمانی به آن جا رسیدند که آخرین قلعه های مقاوم بدست امام علی (ع) سقوط کرده بود و مسلمانان غرق شادی بودند. در این لحظه بود که به رسول خدا (ص) خبر دادند که جعفر بن ابی طالب رسید. رسول خدا (ص) چند قدم به استقبال او رفتند و فرمودند: نمی دانم از این دو حادثه خوبی که امروز برای ما پیش آمده است برای کدامیک بیشتر خوشحال باشم؟ از این فتح و پیروزی یا از بازگشت برادرم جعفر بن ابی طالب.
رسول خدا (ص) حرکتی کرد و مردم فکر کردند ایشان می خواهد زر و سیمی به عنوان هدیه به جعفر بدهد در حالی که حضرت، همین نماز جعفر طیار را در آن جا به او به عنوان هدیه یاد داد.
3- آیا شش ماهه بدنیا آمدن امام حسین (ع) درست است و این اتفاق مفهوم خاصی دارد؟
روایات مربوط به این موضوع در کتاب های ما وجود دارد ولی اگر بپذیریم که امام حسن (ع) در نیمه رمضان سال سوم هجری بدنیا آمد و امام حسین (ع) در سوم شعبان به دنیا آمد شش ماهه بودن درست در نمی آید و حدود ده ماه و ده روز می شود.
بنابراین از یکی از این ها باید صرف نظر کنیم. یا باید بگوییم این تاریخ ها درست نیست یا این که روایت درست نیست. زیرا مشهور است که امام علی (ع) با حضرت فاطمه (س) در سال دوم ازدواج کردند و تولد فرزندشان به سال سوم کشیده شد. نیمه رمضان سال سوم امام حسن (ع) به دنیا آمد. نه ماه وضع حمل طبیعی است. از بعد از شوال حساب کنیم به جمادی الثانی می خورد و اگر شعبان بگیریم به نه ماه و ده روز می رسد.
چون به هر حال شش ماهه بدنیا آمدن امری غیر طبیعی است و اثبات آن دلیل محکمی می خواهد و جهت خاصی هم نداشته است باید برای اثبات آن زحمت بیشتری کشید.
4- امامزاده های زیادی منسوب به امام موسی کاظم (ع) وجود دارند. آیا ایشان این همه فرزند داشتند؟
امام کاظم (ع) فرزندان زیادی داشتند؛ هرچند به نظر می رسد این تعدادی که نقل شده است مبالغه آمیز است. معنایش این نیست که همه امامزاده های منسوب به آن حضرت، فرزندان صلبی آن حضرت باشند. بسیاری از آن ها از نوادگان آن حضرت هستند. مردم بصورت عامیانه می گویند فرزند موسی بن جعفر (ع) است.
5- چند وقت بدن زید بن علی بر دار بوده است؟ در جایی شنیده ام که چهار ماه بر روی دار بوده است. همچنین فرزند ایشان یحیی بن زید نیز نقل شده است که بدن ایشان بیست ماه روی دار بوده است.
نوشته اند که زید یک سال بالای دار بوده است. البته زمان دقیق آن را نمی توان تعیین کرد ولی مخصوصا خود زید را مشهور است که چنین کرده اند.
6- چرا و چطور و توسط چه کسی چهار ائمه اطهار بقیع در کنار هم دفن شده اند؟
آن زمان قبرستان مدینه قبرستان بقیع بود و هر کس از کوچک و بزرگ از دنیا می رفت به آن قبرستان می بردند و دفن می کردند. وقتی نگذاشتند امام حسن (ع) در کنار جد بزرگوارشان دفن شوند به قبرستانی که همگان را در آن جا دفن می کردند بردند. مشهور است که قبر فاطمه بنت اسد آن جا است و کنار قبر او به خاک سپردند. ائمه بعدی را نیز در کنار ایشان به خاک سپردند.
7- درباره نحوه شهادت امام سجاد (ع) توضیحی دهید.
در این باره نوشته اند که حضرت را مسموم کردند. نوع ائمه را مسموم می کردند که سر و صدایی نداشته باشد. به دستور خلیفه وقت، ولید بن عبدالملک مسموم شدند و به شهادت رسیدند.
8- برخی شبهه می کنند که در روز غدیر، حضرت علی (ع) در یمن بوده اند؟ آیا این مطلب صحت دارد؟ در چه کتاب هایی می توان پاسخ این شبهه را پیدا کرد؟
شاید ذهن ایشان به مباهله رفته است. حتی مخالفین علی (ع) نیز چنین مطلبی را نگفته اند؛ زیرا حضرت پیش از موسم حج به امر رسول خدا (ص) به یمن رفته بود و تا موسم حج، از یمن بازگشت. که معنایش این است که در حجة الوداع در سفر رفت از مدینه به مکه همراه پیامبر (ص) نبود. در موسم برگشتن خودشان را به حج رساندند.
قصه ای را نیز نقل می کنند که مشهور است و نشان دهنده قاطعیت امام علی (ع) در اجرای ضوابط است. به این صورت که در آن سفر مقداری غنایم از جمله پارچه گرفتند که متعلق به همه رزمندگان بود. قرار بود محضر حضرت رسول (ص) بیاورند تا ایشان بین بقیه تقسیم کنند. برگشتند نزدیکی های مکه حضرت به همراهان فرمود که شما بیایید و من زودتر می روم و خدمت رسول الله (ص) می رسم. بر می گردم و به اتفاق با هم به مکه وارد می شویم.
زمانی که نزد سپاه بازگشت متوجه شد که پارچه ها را بین خود تقسیم کرده اند و لباس کرده اند و پوشیده اند. حضرت فرمود: چرا این کار را کردید و چنین حقی را نداشتید. آن ها ناراحت شدند و در مکه که محضر رسول خدا رسیدند از علی (ع) شکایت کردند. پیامبر (ص) فرمودند: لا تشکوا علیا فانه اخشن فی سبیل الله ان یشتکی علیه. از علی شکایت نکنید. او در راه اجرای امر خدا این قدر قاطع است که شما از او شکایت کنید.
پس درست است که حضرت در سفر رفت از مدینه، همراه پیامبر نبود ولی در سفر بازگشت با ایشان بود. رسول خدا (ص) قربانی های امام علی (ع) را از مدینه به همراه خود آورده بود.
9- جعده همسر امام حسن (ع) از آن امام فرزندی داشتند؟
امام حسن (ع) از جعده، فرزندی نداشتند.
10- روزه گرفتن از چه زمانی آغاز شد؟ آیا به شکل کنونی بوده است؟
بنا بر نقل مشهور روزه در سال دوم هجرت در مدینه واجب شد. آیه کتب علیکم الصیام در مدینه نازل شد. از همان زمان به همین شکل بوده است. با رویت ماه روزه می گرفتند و با رویت ماه معلوم می شد که ماه شوال شروع شده و روزه تمام می شده است.
11- آیا عشره مبشره سند تاریخی دارد؟
عشره مبشره یعنی آن ده نفری که رسول خدا (ص) آن ها را بهشتی معرفی کرده بود. چهار خلیفه، به اضافه طلحه و زبیر و سعد بن ابی وقاص و عبد الرحمن بن عوف و زید بن سعید و … . البته این مساله بیشتر در میان اهل سنت معروف است.
این مطلب سند حدیثی دارد؛ یعنی در قالب حدیث بیان شده است و عمدتا اهل سنت آن را بیان کرده اند. محب الدین طبری از علمای اهل سنت کتاب مستقلی درباره همین حدیث بنام «الریاض النضره فی مناقب العشره» نوشته است که مرحوم علامه امینی هم مطالبی را از آن نقل کرده است.
این احادیث دو جور است. یکی از آن ها این گونه است که رسول خدا (ص) هر ده نفر را یک جا نام برده اند که محب الدین طبری در برخی صفحات ، این گونه آورده است. در برخی احادیث نیز رسول خدا (ص) به برخی یا یکی دو نفر از آن ها اشاره کرده است.
شیعه معتقد است اگر سند این احادیث هم درست باشد ناظر به زمانی است که آن حدیث صادر شده است و مشروط به این بوده است که آن وضعیت را حفظ کنند. معنایش این نیست که اگر بعدها خطا کردند باز هم بهشت بر آن ها واجب باشد.
مثلا در سوره فتح خداوند متعال اعلام رضایت می کند از مسلمانانی که در جریان صلح حدیبیه زیر یک درخت پیمان مقاومت بستند که معروف به پیمان شجره شد. به این صورت که در سرزمین حدیبیه نزدیکی های مکه سپاهی از طرف مشرکین آمد و مانع ورود مسلمانان به مکه شد. جریانش مفصل است و پیامبر (ص) پیکی را فرستادند که ما برای جنگ نیامده ایم و برای عمره آمده ایم. آن ها گفتند اگر این گونه وارد شوید ابهت ما می شکند. کار به بن بست رسید.
یکی از پیک ها دیر کرد و شایع شد که این پیک را کشته اند. اگر این مطلب صحت داشت نشان دهنده این بود که می خواهند بجنگند؛ در حالی که مسلمانان برای جنگ نیامده بودند و سلاحی نیز با خود نداشتند. حدود 1400 تا 1700 نفر نیز بیشتر نبودند. رسول خدا (ص) آن ها را جمع کردند و با آن ها پیمان مقاومت بستند. مضمون آن پیمان این بود که اگر خواستند با ما بجنگند مقاومت می کنیم و با هرچه در توان داریم با آن ها می جنگیم. به این مناسبت این آیه نازل شد که: «لقد رضی الله عن المومنین اذ یبایعونک تحت الشجره» خدا از آن ها که با تو زیر درخت پیمان بستند راضی شده است.
سوال این است که این 1400 نفر که خدا از آن ها راضی شده است اگر بعضی از آن ها قتل مرتکب شدند، برخی مرتد شدند، برخی عمل شنیعی انجام دادند آیا خدا از آن ها راضی خواهد بود؟ مشروط به این است که این حالت را حفظ کنند و در عشره مبشره نیز همین جریان است.
طلحه و زبیر در جریان غائله بصره قبل از جنگ جمل بصره را اشغال کردند و ماموران بیت المال را که غالب بر هفتاد نفر مانند گوسفند سر بریدند. آن ها نیز مسلمان بودند. به چه مجوزی آن ها را کشتند؟ آن ها حافظان بیت المال بودند و به خلیفه وقت خدمت می کردند. در جنگ جمل نیز گفته شده از 17 هزار نفر تا 30 هزار نفر کشته شده است. جواب این خون ها را چه کسی می دهد؟ آیا حدیث عشره مبشره هنوز هم جاری است؟
12- در مورد کتاب الصحیح من سیرة النبی الاعظم توضیح دهید که آیا اعتبار دارد؟ در مورد کتاب تاریخ اسلام خودشان نیز توضیح دهند.
کتاب الصحیح من سیرة النبی الاعظم کتابی اجتهادی و استدلالی و تحلیلی است و هیچ استاد تاریخی از مراجعه به این کتاب بی نیاز نیست. استاد سید جعفر مرتضی عاملی زحمت زیادی کشیدند. البته اساس این کتاب این است که دیدگاه شیعه را پیش برده است و منقولات منابع اهل سنت را نقد کرده است و بسیاری از جاها نپذیرفته است.
ایشان گویا به نظرشان رسیده است که تحریف هایی از ناحیه مورخان در مورد برخی از قضایای مربوط به اهل بیت (ع) رخ داده است و درست نقل نکرده اند و خواستند کتابی بنویسند که قضایا را بصورت صحیحی نقل کند و نام این کتاب را از این جهت بدین نام نهاده اند.
این کتاب برای عموم نیست؛ زیرا بصورت اجتهادی و نقد و رد برخی مباحث کار کرده است.
کتاب تاریخ اسلام نیز با هدف کتاب درسی نوشته شده است. در دانشگاه به عنوان کمک درسی معرفی شده است ولی خودبخود جا باز کرده است و اساتید آن را به عنوان منبع درسی معرفی می کنند. در حوزه علمیه قم مخصوصا حوزه خواهران همین کتاب تدریس می شود. این کتاب موجز و مختصر است. از زمان جاهلیت شروع می شود و تا فوت رسول خدا (ص) ادامه پیدا می کند.
از خصوصیات این کتاب این است که به صورت نگارش فارسی روان نوشته شده است و هیچ متن دشواری ندارد. مطالب درجه دوم و مستندات آن به پاورقی رفته است. هدف من این بوده است که به عنوان کتاب درسی بنویسم و برای هر قضیه منابع مختلف نقل کنم تا استادی که آن را تدریس می کند بتواند به اصل منبع مراجعه کند تا در صورت نیاز تفصیل آن را نیز برای دانشجویان تدریس کند و اگر یک منبع را نیافت به منبع دیگر دسترسی پیدا کند.
این کتاب تا کنون به پنج زبان ترجمه شده است و حدودا نوزده بار به چاپ رسیده است.
13- فرقه بهائیت از چه زمانی و با چه قصد و نیتی شروع شد؟ آیا این فرقه از مسلمانان شناخته می شوند؟
پیدایش بهائیت در زمان ناصر الدین شاه قاجار و بنیانگذار آن سید علی محمد باب شیرازی بوده است. او در 1225 هجری قمری بدنیا آمد و در 1266 قمری کشته شد. کاری کرد که در آن زمان به فتنه بابیت مشهور شد و در زمان ما، کسی آن وضع نابسامان را بیاد نمی آورد ولی در زمان خودش به یک گرفتاری بزرگ تبدیل شده بود و بسیاری از مردم ساده را گمراه کرد.
ابتدا گفت که من باب و نماینده امام زمان (عج) هستم. کم کم که کارش گرفت گفت که من خود امام زمان (عج) هستم. بنابراین یکی از اصول اساسی این فرقه مهدویت و خاتمیت است؛ زیرا ادعای پیامبری کرد و خاتمیت حضرت رسول (ص) را انکار کرد.
بعد از این که کشته شد کسانی پیدا شدند که راه او را ادامه دادند. مخصوصا دو برادر بنام های میرزا یحیی صبح ازل و میرزا حسینعلی نوری معروف به بهاء الله راه او را ادامه دادند. میرزا حسینعلی بهاء الله گفت که من همان نور الهیه هستم که انبیاء به آن معروف اند. ادعای نبوت کرد و به این مناسبت پیروان بعدی به بهایی معروف شدند.
این ها فرقه باطلی هستند و چیزهایی در دین وارد کرده اند که جزء دین نیست. کار آن ها اسلام زدایی است و شیعیان آن ها را فرقه ای استعماری می دانند و آن ها را جزو مسلمانان نمی دانند.
علاقمندان می توانند به کتاب هایی که در این زمینه نوشته شده است مراجعه کنند.
14- درباره خضر نبی توضیح دهید.
احادیث زیادی درباره ایشان در کتاب های ما وارد شده است. مرحوم علامه مجلسی در جلد 13 بحار الانوار که قصص انبیاء را در آن گرد آوری کرده است مطالب مربوط به ایشان را هم آورده است. مرحوم محدث نمازی شیرازی در کتاب مستدرک خود فهرست مفصلی از اخبار مربوط به ایشان را آورده است.
نقل می کنند که ایشان معاصر با حضرت موسی (ع) بوده است. کسی که خداوند متعال به عنوان همراه حضرت موسی نقل می کند همین فرد بوده است. سه کار عجیب انجام داد و حضرت موسی که اعتراض کرد دلیل آن کارها را برای موسی (ع) تعریف کرد.
نقل می کنند که خضر نبی (ع) هنوز زنده است و آن را به عنوان یکی از شاهدان زنده بودن حضرت مهدی (ع) نقل می کنند.
متن برنامه های تاریخی رادیو معارف
