عنوان: تصوير امام حسن(ع) در آثار اسلام شناسان غربي از نيمه دوم قرن نوزده تا پايان قرن بيستم
نگارنده: زینب میرزایی مهرآبادی
استاد راهنما : علی محمد ولوی
استاد مشاور : محمد رضا بارانی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال: 1390
دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی
این پايان نامه توسط خانم زینب میرزایی مهرآبادی و به راهنمايي آقاي دكتر علی‌محمد ولوی و مشاورت آقاي دكتر محمد‌رضا بارانی جهت اخذ مدرك كارشناسي ارشد در رشته‌ی تاریخ اسلام از دانشگاه الزهراء(س) در سال 1390و در 130 صفحه تدوین شده است.
نويسنده در فصل اول با عنوان كليات، ابتدا به بررسی تاریخچه‌ی شرق‌شناسی و مطالعات اسلامی پرداخته، آن‌گاه به اهمیت و جایگاه امام حسن(ع) در مطالعات اسلامی اشاره می‌کند. وی مدعی است که آن امام همام، به علت وجود مباحثی چون ازدواج‌ها و طلاق‌ها و نیز صلحی که با معاویه داشت توجه اندیشمندان غربی را به خود معطوف کرده است.
نویسنده در ادامه به پیشینه‌ی پژوهش پرداخته و به معرفی مجمل برخی منابع مکتوب که در حوزه‌ی مورد پژوهش منتشر شده است می‌پردازد. سپس برخی منابع نوشته شده توسط اسلام‌شناسان غربی را معرفی و نقد کرده است که از آن جمله می‌توان به تاریخ امت‌های اسلامی اثر گوستاو ویل، روزشمار خلافت نوشته‌ی ویلیام مویر، حسن بن علی نوشته‌ی لامنس، جانشینی حضرت محمد اثر ویلفرد مادلونگ، حسن بن علی تألیف وچیا والیری و … اشاره کرد.
فصل دوم این پایان‌نامه با عنوان پیشینه‌ی مطالعات شیعه‌شناسی در غرب، به بررسی مطالعات اندیشمندان غربی در حوزه‌ی شیعه‌شناسی اختصاص یافته است. نویسنده در این فصل با اشاره به این‌که شیعه‌شناسی چندان توسط اندیشمندان غربی مورد مطالعه جدی قرار نگرفته است و نسبتاً نوپاست، مدعی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رویکرد اندیشمندان غربی به مطالعه‌ی اندیشه و نیز تاریخچه‌ی شیعه گسترش یافت. با این حال هنوز یک بررسی جامع و فراگیری از تشیع در همه‌ی حوزه‌های آن وجود ندارد. وی دلیل این امر را سیطره‌ی اهل سنت بر مراکز قدرت و ثروت در طول تاریخ اسلام می‌داند. تأثیر جنگ‌های صلیبی بر مطالعات اسلامی، دیدگاه وقایع‌نگاران صلیبی درباره‌ی تشیع، تأسیس سلسله‌ی صفوی و تأثیر آن بر روند شیعه‌پژوهی در غرب، تشیع در سفرنامه‌های غربیان، دیدگاه اسلام‌شناسان غربی چون لمبتون، فلوتن، ماسینیون و … در باب تشیع از محورهای این فصل می‌باشد.
فصل سوم این پایان‌نامه به اسلام‌شناسان غربی و شخصیت فردی و خانوادگی امام حسن(ع) اختصاص یافته است. نویسنده پس از مقدمه‌ای کوتاه، به زندگی فردی امام حسن(ع) چون تولد، خصوصیات فردی، ازدواج‌ها و طلاق‌ها و وفات امام حسن(ع) از نگاه نویسندگان غربی پرداخته است. دومین فراز این فصل، به روابط خانوادگی امام حسن(ع) اختصاص یافته است که نویسنده روابط امام حسن(ع) با پیامبر اسلام(ص)، امام علی(ع) و برادرانش و نیز معجزات آن حضرت در آثار نویسندگان غربی را مورد بررسی قرار داده است.
اسلام‌شناسان غربی و زندگی سیاسی امام حسن(ع) عنوان فصل چهارم این پایان‌نامه می‌باشد. در این فصل، عملکرد امام حسن(ع) قبل از رسیدن به مقام خلافت، بیعت مردم با امام حسن(ع) جهت خلافت، مواضع امام حسن(ع) نسبت به معاویه و نیز صلح امام حسن(ع) و وقایع بعد از صلح، به تفصیل از نگاه نویسندگان غربی مورد بررسی قرار گرفته است.
نویسنده در پنجمین فصل پایان‌نامه به نقد شبهات اسلام‌شناسان غربی درباره‌ی امام حسن(ع) با استناد به منابع اسلامی پرداخته است. وی شبهات مطرح شده پیرامون امام حسن(ع) را ناشی از تحلیل‌های نویسندگان مزبور و یا استفاده از منابع اهل سنت می‌داند و با این رویکرد، به نقد شبهات و استنادات نویسندگان غربی می‌پردازد. وی در این فصل ابتدا شبهه‌ی پذیرفته شده توسط نویسندگان غربی را طرح و سپس با استناد به منابع اسلامی، شبهات فوق را رد کرده است. از جمله این شبهات می‌توان به نام‌گذاری امام حسن(ع)، ازدواج‌ها و طلاق‌ها، جایگاه امام حسن(ع) نزد پیامبر(ص) و امام علی(ع)، صلح امام حسن(ع)، وفات امام حسن(ع) و… اشاره کرد.
وی در نتیجه‌گیری پژوهش مدعی است که اسلام‌شناسان غربی به واسطه‌ی اصل قرار دادن منابع اهل سنت و عدم بهره‌گیری از منابع شیعی، در ارائه‌ی تصویری واقعی و به دور از سوگیری و عناد از امام حسن(ع) موفق نبوده‌اند. آنان سعی کرده‌اند با بزرگ‌نمایی روایاتی که از اهل سنت درباره‌ی مطلاق بودن امام و نیز واگذاری خلافت به معاویه در قبال مبالغی پول، تصویری منفی از امام ارائه دهند.
کلیدواژه ها: امام حسن(ع) ، اسلام شناسان غربی، قرن نوزدهم.
