عنوان: حيات سياسي، فكري فرزندان [بلافصل] امام حسن مجتبي(ع)
نگارنده: محمد نجف فياض
استاد راهنما: دكتر صفري
استاد مشاور: حجة الاسلام و المسلمين باقري بيدهندي
مرکز: مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره)
رشته تحصيلي: کارشناسی ارشد تاريخ اهل بيت
تاريخ دفاع: بهار 1391ش.
اين تحقيق داراي يك مقدمه و سه فصل مي‌باشد كه فصل سوم آن داراي سه گفتار است همچنين اين اثر داراي نتيجه و منابع مي‌باشد.
در مقدمه اين تحقيق آمده است: درباره¨مبارزات فرزندان امام حسن ع و حسنيان و قيام‌هايي كه آنها در طول تاريخ داشتند آمده است و تعدادي از فرزندان امام مجتبي ع در واقعه كربلا همراه عموي ارجمندشان امام حسين ع به شهادت رسيدند و نويسنده در مقدمه همچنين آورده است كه در كتب معتبر تاريخي و انساب و رجالي فقط به نحوه شهادت آنها اشاره شده است و از حيات فكري و اجتماعي آنها چندان مطالبي نيامده است.
فصل اول اين تحقيق با عنوان كليات آمده است كه به بحث از مفاهيم از جمله شخصيت امام حسن مجتبي ع و اشاره اي به فرزندان امام شده است. در اين فصل بيشترين حجم مطالب را شخصيت و مقام امام حسن مجتبي ع به خود اختصاص داده است همچنين نويسنده در اين فصل به اوضاع سياسي عصر امام مجتبي ع نيز پرداخته است.
مهمترين بخش زندگي سياسي امام حسن مجتبي ع مسئله¨صلح آن امام با معاويه است كه در اين فصل به آن تقريبا به طور مفصل پرداخته شده است و نويسنده در اين فصل معتقد است كه معاويه به امام حسن ع پيشنهاد صلح داده است در ادامه به برخي از فعاليت‌هاي سياسي و اجتماعي امام پس از صلح در مدينه اشاره شده است و در پايان اين فصل مسئله اتهام كثرت طلاق امام آورده شده است و چندين جواب به اين اتهام در اين فصل آورده شده است.
فصل دوم كه مي‌شود گفت مبحث اصلي اين تحقيق را شامل مي‌شود درباره¨حيات سياسي و اجتماعي فرزندان، تعداد، اسامي، و مراقد آنها است كه از جمله برجستگيهاي اين فصل جداولي است كه به صورت مقايسه‌اي آمده است در اين جداول اختلاف منابع در مورد فرزندان امام اعم از تشيع و اهل سنت آمده است همچنين مقايسه‌اي شده است بين برخي منابع قرن سوم و چهارم فرزندان امام اعم از پسر و دختر.
از برخي مراقد فرزندان امام در اين بخش از پايان نامه مطالب سودمندي آمده است.
فصل سوم: با عنوان فعاليت‌هاي سياسي و اجتماعي فرزندان[بلافصل] امام حسن مجتبي ع آمده است.
اين فصل شامل سه گفتار است كه در ادامه مي‌آيد.
گفتار اول با عنوان حيات سياسي اجتماعي فرزندان امام حسن مجتبي ع آمده است كه آنها در دوران حكومت اموي و دو خليفه اول عباسي زندگي مي‌كردند آمده است.
گفتار دوم با عنوان حيات سياسي، اجتماعي پسران امام حسن مجتبي ع است كه نام چهارده تن از پسران امام در اين گفتار آمده است علاوه بر نامشان شهادت يا رحلتشان همچنين به برخي از مراقد آنها هم آمده است. همچنين نقل قول‌هاي از شيخ مفيد و سيد بن‌طاووس درباره¨شخصيت حسن مثني آمده است كه قابل توجه است.
گفتار سوم با عنوان فعاليت‌هاي سياسي، اجتماعي دختران امام حسن مجتبي ع است كه نام هشت تن از دختران امام كه منسوب به امام شده است آمده است كه به مرقد‌هاي آنها هم اشاره شده است. همچنين در يك مورد آمده كه فاطمه بنت الحسن’، همسر امام سجادع و مادر امام باقرع مي‌باشد.
در پايان، نويسنده در قسمت نتيجه اين طور آورده است: دوره¨امامت امام حسن مجتبي ع همراه با دوره¨خفقان اموي و يكي از سخت‌ترين دوران سياسي ائمه“ بوده است. همچنين آمده است كه منابع درباره¨فعاليت‌هاي سياسي، اجتماعي فرزندان امام حسن ع بسيار كم‌اند. تحقيق در اين زمينه خيلي كم شده است.
و جا دارد كه در اين زمينه كار و تحقيق بيشتري صورت گيرد.
فرزندان امام اكثرا افرادي صالح و با تقوا بودند و افرادي مثل حسن بن حسن(حسن مثني) و زيد بن حسن ع در جامعه آن روز افرادي با اعتبار و داراي مقام و متصدي امور صدقات و موقوفات رسول خداص و امام علي ع بودند.
همچنين آمده است كه طبق نقل كتب تاريخي فقط دو تن از پسران امام داراي عقبه و نسل بودند به نام‌هاي حسن مثني و زيد بن حسن لذا سادات حسني فقط از طريق اين دو فرزند امام به امام حسن مجتبي ع مي‌رسند و همچنين يك دختر امام هم داراي عقبه و نسل مي‌باشد.
در اين تحقيق از صد و هفده منبع استفاده شده است كه اكثرا از منابع تاريخي، انساب، سيره، و رجالي مي باشد.
