چکیده :
نفاق از جمله مفاهيمي است که با ظهور اسلام در شبه جزيره پا به عرصه ادبيات عرب گذاشت و با ورود اسلام به مدينه به يکي از مفاهيم پديد آمده در فرهنگ اسلامي بدل گرديد.
از اين روست که براي شناخت دقيق اين مفهوم قرآن به عنوان اولين متن ظهور آن در ادبيات اسلامي مهمترين منبع مطالعه به شمار مي رود. مطالعه قرآن با هدف شناخت اين مفهوم ما را با عناصر اساسي معنا در اين واژه آشنا مي کند و نشان مي دهد که در نفاق چه عناصر معنايي وجود دارد که آن را از مفاهيم مشابهي چون فسق و تقيه جدايي مي بخشد. مطالعه و تجزيه و تحليل آيات قرآن ما را متقاعد مي کند که نفاق به عنوان يک پديده اجتماعي؛ حرکتي هدفمند و خصمانه بوده است که مي کوشيده تا مخالفت خود را با حاکميت پيامبر (ص) بر مدينه مخفيانه و پنهان به سرانجام برساند و آن را منهزم نمايد. بديهي است عنصر مخالفت با حاکميت پيامبر(ص) بر مدينه از عناصر اساسي معنايي مفهوم نفاق به شمار مي رفته و درست همين عنصر مهم معنايي بوده است که آن را از مفهوم فسق کفر و شرک جدا مي کرده‌است. با اين همه در دوره هاي پسين اسلامي دو مفهوم فسق و نفاق سخت در هم آميخته و مصاديق هريک به جاي ديگري تلقي شده است.آنچه که مهم است اين است که پيامبر(ص) به عنوان حاکم اسلامي و کسي که نوک اين پيکان به سمت او نشانه رفته در مقام مقابله با اين پديده چه رفتاري در پيش گرفته و چه الگوهاي رفتاري را به اطرافيان خود پيشنهاد داده است. براي يافتن اين الگوي رفتاري منافقان عمدتا يک راه اساسي وجو داشته و آن مراجعه به کتب سيره و کشف آن دسته از برخوردهايي است که فراتر از برخوردي موردي پادر عرصه رفتار گذاشته است. راه ديگر نيز تجزيه و تحليل آياتي از قرآن است که پيامبر(ص) را به رفتاري در برابر منافقان توصيه مي کند و يا رفتاري از ايشان را در برابر منافقان گزارش مي نمايد. بي شک از آنجا که نگاه اين دو متن به پيامبر(ص) و زندگي او سخت متفاوت است طبيعي است که گزارشهاي آنها نيز از سيره نبوي گاه متفاوت بوده و هريک زوايايي را نقل کرده و يا به برخي رفتارها اهميت داده‌اند اين تحقيق علاوه بر بررسي مفهوم نفاق در انديشه اسلامي کوشيده است تا گزارشهاي قرآن و کتب سيره را از رفتار پيامبر(ص) با پديده نفاق بررسي کرده و ميان آنها مقايسه و تطابقي ارائه نمايد.
پژوهشگر : مهدي غفاري
دانشگاه : امام صادق(ع(
سال دفاع : تابستان۱۳۸۲
استاد راهنما : احمدبادکوبه هزاوه
زبان : فارسي
