بنابر اسناد و مدارک تاریخی برجای مانده از دوران حکومت امان الله خان(حک 1297- 1307ه.ش.) او از آغازین سال های حکومتش در اندیشه ی اصلاح برخی از رفتارهای فرهنگ سنتی و جامعه ی قومی افغانستان بود و برهمین اساس نظام نامه هایی را در برخی از موضوعات و حوزه های فرهنگی ابلاغ و اجرا کرد تا شاید بتواند بخشی از مشکلات جامعه را برطرف یا مهار کند. «نظامنامه ی نکاح، عروسی» یکی از همین نظامنامه هاست که در سال 1299 ه.ش ابلاغ شد و در سال 1300 ه.ش نظامنامه ی دیگری از همان جنس جایگزینش گردید.
از نظامنامه ی سال 1299 اطلاع تفصیلی ندارم جز اینکه در نسخه ی سال 1300ه.ش. تصریح می شود: «نظامنامه ی که در سال گذشته 1299 در اجرای آن حکم شده بود از تاریخ جاری شدن نظامنامه ی هذا منسوخ است.» اما «نظامنامه ی نکاح، عروسی» صادرشده در سال 1300 ه.ش دربرگیرنده ی اطلاعات تاریخی و فرهنگی بسیار ارزشمندی است که می تواند جالب توجه باشد.
این نظامنامه ی هشت صفحه ای در «مطبع حروفی ماشینخانه ی دارالسلطنه ی کابل»، با شمارگان یک هزار نسخه چاپ شده و بازگوکننده ی 24 قاعده است.
مقدمه ی این نظامنامه خود بازگوکننده ی وجه صدور آن است و می گوید: «چون بسیاری دعاوی از باعث وصلتهای حالت صغارت و یا کش مخارج معاملات نکاح و عروسی و تظلم و تعدی شوهران در حق زنان عاجزه در محکمه ی شرعیه به کثرت، و حقیقتا مصدر هرگونه دعوی و نفاق دیده می شد بنابر انسداد تظلم و رفع منازعه و مناقشه و مساوات زن ها در حقوق که مطابق شرع شریف و موافق ملت حنیف است قواعد ذیل را امر فرمودیم»
«نظامنامه ی نکاح، عروسی» امانی نکته های بسیار مهم و درخور توجهی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
1. منوط کردن ازدواج دوم و سوم و چهارم مرد همسردار به تصدیق عدالت و مساوات آن مرد از سوی «نفری درست متدین» در «محکمه ی اصلاحیه» و اخذ اجازه نامه از این محکمه برای ازدواج.
2. تعیین مجازات «دو سال حبس» یا «دو هزار روپیه» جزای نقدی برای مرد همسرداری که پس از ابلاغ این نظامنامه بدون اخذ اجازه نامه ی محکمه ی اصلاحیه، زن دوم یا سوم یا چهارم بگیرد.
3. تعیین مجازات یک سال حبس یا هزار روپیه جزای نقدی برای هریک از کسانی که عدالت و مساوات مردی همسردار را تصدیق کرده اند و او موفق به اخذ اجازه نامه از محکمه ی اصلاحیه شده، اما پس از ازدواج، عدالت و مساوات را با همسر یا همسران خود رعایت نکند.
4. ممنوع ساختن ازدواجهای سنین کودکی و قبل از 13 سالگی.
5. ممنوع ساختن رسم «بددادن دختران» و بردن «عیدی و براتی» به خانه ی عروس.
6. تعیین مقدار شیرینی مراسم عقد و نکاح به مقدار «نیم چهارک الی یک چهارک نقل به همراه مقداری میوه».
7. یکدست ساختن مهریه همه ی عروسان از هر طایفه و طبقه و قوم و قبیله به مقدار حداکثری «سی روپیه» یعنی از «سی روپیه» بیشتر نباشد.
8. ممنوع کردن گرفتن «شیربها و ولور و قلین و طویانه».
9. ممنوع ساختن دادن جهیزیه به دختر از طرف پدر و مادر با این توضیح: «جهیز که از خانه ی پدر یا مادر یا والی برای عروس داده می شد در مجلس به قسم سیالداری و خودنمایی جهت عروس می دادند موقوف فرموده شد»
10. تعیین مقدار دستمز عاقد با این بیان که «برای ملای عاقد نکاح اضافه از پنج روپیه الی بیست روپیه داده نشود».
آنچه شمردم مواردی از نکته های موجود در این نظامنامه است که بازگوکننده ی تلاش امان الله خان برای یکسان سازی آیین ازدواج در بین تمامی اقوام، قبایل، شهرها و روستاهای افغانستان است و پشتوانه ی قانونی و حکومتی را برای تحقق این هدف درنظر می گیرد. نکته های متعدد و درخور توجه دیگری نیز در این نظامنامه نهفته است که بررسی و بیان آنها فرصت و مجال دیگری می طلبد.
/پایان/
