«فرهنگ جامع سخنان امام هادی(ع)» عنوان کتاب گرانسنگی است که پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، با تحقیق و تلاش جمعی از محققان سخت کوش از جمله آقایان محمود شریفی، سید حسین سجادی تبار و مرحوم علی غلامی و با ترجمه آقای علی مؤیدی در 560 صفحه به وسیله انتشارات نشر معروف به چاپ رسیده است. این اثر ارزشمند، ترجمه کتاب «موسوعة کلمات الامام الهادی(ع)» است که هر دو متن عربی و فارسی در مجلد آمده است. فرهنگ جامع سخنان امام هادی(ع) در چهار فصل کلی: عقاید، احکام، اخلاق، ادعیه تنظیم و تدوین یافته و هر فصل دارای موضوعات و مباحث فرعی است.
فصل اول شامل 213 حدیث، فصل دوم مشتمل بر 138 روایت در احکام فقهی، فصل سوم در بردارنده چهل حدیث اخلاقی و فصل آخر دارای 39 روایت درباره دعاها و آداب زیارت امامان معصوم(ع) از امام هادی(ع) است که مجموعاً 430 روایت می شود.
در تحقیق این نفیس، از هشتاد کتاب و منبع معتبر شیعی بهره گرفته شده که این مآخذ در آخر کتاب به ترتیب حروف الفبا آمده است. از ویژگی های این پژوهش می توان به نکات زیر اشاره داشت:
1. پرهیز از تکرار و تقطیع احادیث. هر روایت فقط در یکی از موضوعات کتاب گنجانده شده است.
2. از میان احادیث تکراری در یک موضوع، کامل ترین متن و در عین حال قدیمی ترین نسخه، محور قرار گرفته است.
3. اگر سایر منابع با متن محوری مطابقت با اختلاف جزئی غیر مخلّ به معنا داشته، تنها نشانی آن آمده است.
4. در صورت اختلاف جزئی مخلّ به معنا، در ذیل حدیث یا در پاورقی به موارد اختلافی تصریح شده است.
5. در صورت اختلاف زیاد، هر دو حدیث به طور مستقل در متن آمده است.
این تحقیق نفیس در ادامه پروژه عظیم تحقیقاتی درباره سخنان گهربار چهارده معصومه(ع) است که تا کنون از این مجموعه بزرگ، موسوعه های: امام حسن، امام حسین، امام جواد، امام عسکری(ع) از چاپ خارج شده و موسوعه های سایر معصومین هم در دست بررسی، تحقیق و تدوین قرار داد و در اینده نزدیک تقدیم علاقه مندان خواهد شد.
گفتنی است در این موسوعه ها افعالی هم که یک بار از معصوم(ع) سرزده، نقل شده، اما افعالی که به طور مکرّر و مستمر بوده و در اصطلاح بدان «سیره و سنت» گفته می شود، در کار پژوهشی بزرگ دیگری به همت مرکز، تحقیق و تدوین شد و تا کنون «سنن الرسول الاعظم» و «سنن الامام علی» به چاپ رسید و تقدیم محافل و مراکز علمی شده است و سنن بقیه معصومین(ع) نیز در دو جلد آماده چاپ است.
ضمن آرزوی توفیق هر چه بیشتر برای مسئولان و محققان این طرح های کم نظیر پژوهشی، امید است در اینده نزدیک، موسوعه ها و سنن سایر معصومین نیز عرضه شود تا پژوهشگران و سایر مشتاقان، از چشمه سار زلال نبوی و علوی برای همیشه سیراب شوند.
منبع: فرهنگ كوثر، تابستان 1386، شماره 70 .
