اسماعيل ميرزا فرزند دوم شاه تهماسب اول از مادر تركمان در شب يك شنبه سيزدهم ماه رمضان سال 985قمری[1] در سن چهل و سه سالگي به قتل رسيد. وي در حدوديك سال و هفت ماه و شش روز سلطنت كرد.[2] در مورد قتل وي اقوال مختلف است. مشهور اين است كه خواهر وي به نام پريخان خانم و عده‌ای از سران قزلباش در قتل او دخالت داشتند.[3] اسماعيل ميرزا در زمان حيات پدر به علت خودسري و مخالفت با صلح آماسيه مرتكب حملات متعدد به خاك عثماني شد و در نتيجه مغضوب پدر قرار گرفته و مدت بيست سال در دژ قهقه زنداني شد.[4]
پس از درگذشت شاه تهماسب با طرفداري جمعي از قزلباشان برادرش حيدر ميرزا را كه مدعي سلطنت بود مغلوب كرده و بر تخت سلطنت جلوس كرد دوره طولاني زندان بر روحيه اسماعيل تأثير نامطلوب گذاشت او بسيار كينه‌توز شده بود بعد از جلوس بر تخت شاهي حدود دوازده هزار نفر از مخالفان خویش را كشت يا نابينا كرد. تنها از اعضاي دودمان پادشاهي صفوي كه در دوران كوتاه سلطنت اسماعيل به دستور او كشته يا كور نشدند برادرش محمد خدابنده و سه فرزند او، حمزه، ابوطالب و عباس ميرزا بودند[5]. شاه اسماعيل دوم برخلاف پدران خود شخصا به مذهب تسنن متمايل بود او علماي اهل سنت را مورد حمايت قرار داده و نسبت به علماي شيعه بي‌مهري كرد و تبرائيان را از سب و لعن خلفاي سه گانه منع كرد.[6]
[1] . اسكندربيگ، تاريخ عالم آراي عباسي، تهران: اميركبير، 1381، ج1، ص 218. ابوالقاسم طاهري، تاريخ سياسي و اجتماعي ايران از مرگ تيمور تا مرگ شاه عباس، تهران: انتشارات علمي فرهنگي، 1380، ص301.
[2]. ولي قلي بن داود قلي شاملو، قصص الخاقاني، تصحيح سيد حسن سادات ناصري، تهران: وزارتت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1371، ج1، ص102 و قمي، خلاصة التواريخ، تهران: دانشگاه تهران، 1359، ج1، ص 607 .
[3] . تاريخ عالم آراي عباسي، ج1، ص219 و تاريخ سياسي و اجتماعي ايران از مرگ تيمور تا مرگ شاه عباس، ص299.
